|
ха лч:ль
формасында ушмрасалы.
Колийли шабдалы —шабдалдыц түрп. Үшинши жыл-
www.ziyouz.com kutubxonasi
ға караганда мийўе берип, 25—30 жылга де-
йин жасайды /Келт./.
Кэрэли—қәрели. Түркм.
гарали
/РТмС., 707/.
Қәррәт—ок, ийик жоныўшы адамиыа кәсиби ҳэм
соган байланыслы койылған лақабы /Лққ./.
Қолым өзиме аўур—өзип жамап сезиў, ўақты хош-
лығы болмаў, адампыц жумыс ислеи шарша-
ўына байланыслы қоллапылатуғын сөз:
Еки
қолым өзиме аўур болОы ОийОи.
Қолын ҳадаллатқан бала—бул лнзбек ер жетне-
ген жас бала деген түснникти анлатады:
Мен
келгенде қолын ҳаОаллатқан бала еди.
/Н.-
хан/.
Қоркызыў — корқыў, қаиалаиыў.
Қызға бир жаман
жара шығып бай қорқызОау
/Аққ/.
Қошмак—буўра
менен кызыл түйениц коспағы.
Онын өркешн екеў. узып, бирақ баслары бө-
лек. Жоны ҳәм айры түйелердин қоспағынан
болады. Түйеннн ишнндегн ен күшлнси. Хо-
резм гоиорларында да
қошмақ
формасында
ушырасады.
Қулак—арықтын, салманын тпйкарғы канал менен
гүйнлискен жерн. Өзб.
қ у ла қ
/УзРС , 0>29/.
Қулак а ш у ў —арықтын, салманыц қулағын ашыў
/Келт/.
Қуллан — есиктин ашылып ҳәм жабылып турыўы.
ушын огап орнатылғаи топса /Ийш/. Өзб.
ошиқ-мошиқ
/РУзС., 552/.
К улла п
сөзиниц
гөркинн
қулы п
сөзи менен тамырлас болыи,
фонетикалық өзгерислерге ушыраған /салыс-
гырыныз:
қулла п -қулы п .
Қумған —қуман. Өзбек тилиниц Ферғана говорла-
рында бул сөз
қумғон
түринде ушырасады.
Қураўыз кетпәў —белгили барган жерден иан жеў,
тамақ ишиў дегенди билдиреди:
қураўуз кет-
пэсин.
Қуры карылпак—ҳәммеси қарақалпақ массасы де-
ген мәниде айтылааы.
Ҳэзир бир збина, қуры
қарылпақ
/Келт/.
Қ у т у -к ү л салатуғын ящик /Досб./. Каз.
қуты
/КТТС, II, 90/.
Қушмақ—ата-анасы, яғный әкәси ҳәм анасы екеўи
233
www.ziyouz.com kutubxonasi
оки миллотгеп болыўы:
Энди буда қушмақ
буганы Оа.
Қыбла — кубла:
Кннл
ТвргпнүлОпц қыбласында
огыа киламстнр еди /Лқк./.
ҚыОла шетпинОе
/11.-хаи:.
Қыаыл туйе—бир өркешли, аягы узын, түри кызгыш
үлкси түйс /Акк;. Хорезм говорларында түйе-
ниц бул түри
қызъл Оойе
деп айтылады.
Кыйраўа бийдай—алдынғы егнлген егнс ориына
шыккан бнйдай ,Досб.'.
Қыйык—кишкене бег орамалы:
Бу қыйықтыц ыз-
гары басқа өтэмэ десәцэ. Эй мениқ қыйы-
ғымОы баспа
/Акк./. Әд. тилде
қыйық
сөзи
магериянын кишкене кыйындысын, бөлекле-
рнн, көздин қыйығын. карта ойынындагы қы-
йықты /ККРС.. 424/ билдиреди.
Қырклык—қайшы, жоцышқаны кырқатуғын қурал.
Формасы ораққа уқсас, жүзи
егелген, сабы
бар. Каз.
қырықтық
/ҚТТС, II, 109/.
Қырмалы ийдә—жийденин түри, арнапы жийдеден
гөре үлкенирек, ал тури қып-қызыл болады,
Қ. арнапы йийОэ.
Қытайы каўун —қаўыннық түри, ортасы тилик-ти-
лик, рени ак, қара көгис; жүзи қызыл, жуқа,
аўырлығы жериниц күшине қарайды. Ол ақ
қытайы, кара қытайы болып бөлинип, екеўи-
нин де жүзи ак болады. Иши қызыл жүзлиси
ағына қарағанда ертерек писеди /Ҳәм., Досб./.
Хорезм говорларында қаўынныц бул түри
хы-
тай:
деп аталады.
Қыша — қопанын түби, жайдыц пақсасыныц астына
ызғар өткермеў ушын изолятор ретинде қойыл-
ғаи зат.
Қышқаш — кыскыш. Бир нәрсени /темиршилик исинде
гемирдн/ кысып услайтуғын темирден ислен-
ген әсбап.
Л
ЛабаОы// лаўабы кесә—үлкен лаўабы кесе. Хорезм
говорларында
лавап каса
деп айтылады.
Лаган/7 наған—наган, тапанша, алгы атардыц бир
түри:
Нағанын берди.
234
www.ziyouz.com kutubxonasi
Л ағман— лагман, маидаланған еттеи нсленстуғын
аўқатгыц тури (Бир. орайы). Вул сөз өзбек
тилинде
ла гн а н
(УзРС, 239), тәжпкше дс
лагмон
деп айгылады.
Лампы — жанар май:
Лампықды. апқой
(Лқб.). Әде-
бий тилде
л а ш ш
сөзи жақтылық беретуғын
шыра мәнисииде қолланылады (КҚРС., 750).
Лаўазым—белгилн хызмет орны:
Қолынан лауазы -
мын алып сорлатаман.
Бул өзбек тилиндеги
лавозим
(УзРС., 237) сөзиниц қубла дналект-
теги фонетикалық өзгешелик пенен қолланған
формасы.
Ләгэн—тарелка, тамақ ишиўге жумсалагуғын лә-
гән (Ийш). Әдебнй тнлде
логен
сөзи үлкен
ыдыс, ноднос деген мәннлерге йие (ККРС.,
437). Казақ тили Шу говорларында
л е ге н —ет
салатуғын жалпақ табақ ҳәм сары мыстан ис-
леген кишкене табақ делинсе, қырғызлар ишин-
деги қазақлар гилинде
леген
— тек ғана ет
салатуғын жалнақ табақ. Өзбек әдебий тнлин-
де
лагин —
гүби жалпақ үлкен табақ (УзРС.,
237), қырғыз тнлинде
илеген, ш л а п ш н
(РКрС.,
847) деп аталады. Бул сөз парсы-тәжик тил-
лернпдеги—
лаган,
кеседен 2-5 мәргебе үлкен
ыдыс деген сөздеп келип шыққан (С. Ибраги-
мов. Профессиональная лексика... 47-6.).
Лэлиг// нәлүк—налог. Халықтан ҳэм кәрханалардан
жыйналатуғын салық (налог):
Л әлигицди берэ-
сэқ... деп. Иэлүккэ жеткидэИ боп кут улам ы з.
Диалекгте усы сөзлерге байлапыслы
нэлүкш и
(русша „палоговой инспекюр")
атамасы да
ушырасады:
Н элүкш илэргэ қожайын екэн.
Ләмпи—лампа
Ц
шыра Жанар май менен үйдин
ишине жақтылық беретуғын буйым:
Лэмписи
жақсы екэн
(Аққ).
Ләпэр— бир
манат:
Веш теқгэ лепэр болады-, Ҳэ-
зирги ели ў тийин барғо
(Ҳәм.).
Бир манатты
лэпэр дийди
(Ҳәм.).
Лелинки—лииейка, нионерлертиц салганатлы жый-
палмсы.
Ломманм жүгэри —жүўерпниц бир түри. Информа-
торлар оны“
басы үлкен, бойы келт э, йерли-
235
www.ziyouz.com kutubxonasi
ден бурун писэди*
— деп гүррнц етеди.
Қ. йер.ш
жүгэри.
М
Майласкаи әнгиме— кызыклы, жанлы, мазмунлы
сөйлеснў, әцгиме айтыў:
М айласқан әқгимениқ
арасында онық жаназасын ядтан шығарып
ж ибериппиз-ау...
(А.
Бекимбетов.
,Гүрес“,
23-6).
Майәрик—майлы ерик, ериктиц түри, формасы ҳәр
қыйлы, сырты жылтыр болып келеди.
Мақам—дәреже, хызмет орны:
Шундай мақамға
еткэн.
Бул сөз араб.
такат
: а) орын, мэкән,
турған жери; б) ҳәмел; в) инстанция, ҳүкимег;
г) музыкалық тон (Турец.-рус. сл., 390). Әде-
бий тилде
м уқам —\\а\\а,
ҳәр түрли саз т. б.
мэнилерде ушырасады (ККРС , 466), Бул сөз-
дин араб тилиндеги мәнилери қубла диалектте
гарайған.
Мала—аўылхожалык әсбабы (ески). Оныц мынадай
бөлеклери бар: I) Мала; 2) маланыц еки тиси;
3) мала паша; 4) оқлаў ағаш; 5) малапашаныц
шегэси: 6) мойынтурыюағы еки агаш (зэмнйин
ағаш); 7) малапашаныц шүй тесиги.
Мас—мәс, пьян. Мас келсе басып өгеди ол (Акк).
Мага / матасәкил// мәтәсәкил, / мотсикил—мото-
цикль:
М ата менен эпкипти. М эт эсэкил
менен келди. М отсикилдиқ алдында мынау
қо л былай ойнап турады ғо
(Акк.). Диалекг
жайласкан гейпара жерлерде бул сөзди ,арба ‘
бурунғу арбаларым йақшэди
(Аққ).—деп ам-
тыў жагдайлары да бар. Өзбек тилинин Мац-
ғыт говорында
матаськьл
формасыпа ийе.
Л1атам тутуў — капаланыў, уўайымлаў:
Не бол-
ды буншама матам тутқан т ул қатындай
гүрсинип...
(А. Бекимбетов, „Гүрес"... 140-6).
Матлуб -бнр нәрсени талап етиў;
М атлубини
қолынан бермэк...
(П.-хан). Араб.
гпаЫар (аи)
— талап, түсиндириўди талап етну... тилек,
усыныс (Түрец.-рус. сл., 397), парс.
матлуб
талап еткен нәрсе, тилекке ылайық, тилек
236
www.ziyouz.com kutubxonasi
бопмнша (ПРСл, 506) деген монилерде колла-
нылады.
Маш—мәш, егинпнц бнр түрп.
Маш, күнжи еккэн
Do'stlaringiz bilan baham: |
