Глоссарий абсолют монархия

КОНСТИТУЦИЯВИЙ МОНАРХИЯ - давлат бошқарувининг шундай шаклики, бунда монархнинг ҳокимияти конституция бўйича вакиллик органи томонидан чегараланган бўлади. Конституциявий монархия ўрта асрларда Европада рўй берган буржуа инқилоблари натижасида юзага келган. Ҳозирги кунда Англия, Дания, Бельгия, Испания, Норвегия, Швеция, Япония каби мамлакатларда давлат бошқаруви конституциявий монархия шаклида ташкил этилган. Давлат бошқарувининг бундай шаклида демократик сиёсий режим мавжуд бўлиши мумкин. Конституциявий монархиянинг дуалистик (аралаш) ва парламентар шаклидаги кўринишлари мавжуд. Дуалистик монархияда давлат ҳокимиятининг олий органи ташкил этиш икки томонлама характерга эга: монарх ижро ҳокимиятига бошчилик қилади, ўзи олдида жавобгар бўлган хукуматни ташкил этади, қонунчилик ҳокимияти эса парламентга тегишли бўлади (шу билан бирга монарх парламент томонидан қабул қилинган қонунларга мутлоқ вето қўйиш ҳуқуқига эга бўлади). Ҳозирги кунда дуалистик монархия шаклидаги бошқарув Марокаш, Иордания, Қувайт, Баҳрайн ва бошқа бир қатор мамлакатларда мавжуд. Парламентар монархиянинг қуйидаги белгилари мавжуд: а) монарх ҳокимияти давлат ҳокимиятини барча соҳалари бўйича чегараланган бўлади; б) ижро ҳокимити хукумат томонидан амалга оширилади, хукумат ўз навбатида конституцияга кўра монарх олдида эмас, балки парламент олдида жавобгар бўлади; в) хукумат парламентга бўлган сайловларда ғолиб чиққан партиялар вакиллари орасидан шакллантирилади; г) хукумат бошлиғи лавозимига парламентда кўпчилик депутатлик овозига эга бўлган партия раҳбари тайинланади; д) қонунларни парламент қабул қилади, монархнинг қонунларни имзолаши формал характерга эга бўлади. Конституциявий монархнинг бундай кўриниши Европадаги монархия шаклидаги давлатларга хос.
КОНСТИТУЦИЯВИЙ ТУЗУМ - маълум давлатнинг конституцияси ва бошқа конституцивий-ҳуқуқий ҳужжатлари билан ўрнатиладиган ва муҳофаза қиланадиган ижтимоий, сиёсий, иқтисодий, ҳуқуқий муносабатлар тизими. Конституциявий тузумни давлат тузуми билан ўхшаш деб ҳисоблаш нотўғри. Давлат тузумидан фарқли ўлароқ, Конституциявий тузум доимо давлатда конституция мавжуд бўлишини тақозо этади. Ҳалқ суверентети, ҳокимиятларнинг бўлиниши, инсон ҳуқуқлари устунлиги ва бошқалар Конституциявий тузумнинг зарурий белгилари саналади. Давлат тузуми эса ушбу белгиларга эга бўлмаслиги мумкин.