Глоссарий абсолют монархия

ДАВЛАТ ФУНКЦИЯЛАРИ - давлатнинг мақсад ва вазифаларини амалга оширишга қаратилган давлат фаолиятининг асосий (бош) йўналишлари.
ДАВЛАТ ХИЗМАТЧИСИ - давлат хизмати лавозимининг мажбуриятларини республика бюджети маблағлари ҳисобидан тўланадиган ҳақ эвазига ЎзР қонунларида белгиланган тартибда бажарадиган фуқаро. Давлат хизматчилари бошқалардан, яъни ишчилардан, деҳқонлардан, жамоат ташкилотлари ходимларидан фарқ қилиб, уларнинг ҳуқуқий ҳолати, яъни бажарадиган ишининг характери, ҳуқуқ ва мажбуриятлари, рағбатлантириш ва жавобгарликка тортиш тартиби ва бошқа ҳолатлар тегишли қонунчилик ҳужжатларида белгилаб қўйилади.
ДАВЛАТ ҲОКИМИЯТИ - бу давлат мажбурлов кучига таянадиган, субъектлар ўртасида ҳукмронлик ва тобеликка асосланадиган оммавий-сиёсий муносабатлардир. Давлат ҳокимиятини характерловчи қуйидаги белгилари мавжуд: а) ҳокимият бутун жамият миқёсида тадбиқ этилади; б) ҳокимият оммавий-сиёсий характерга эга; в) давлатнинг мажбурлов кучига таянади; г) ҳокимият махсус шахслар томонидан амалга оширилади.
ДАВЛАТ ҲОКИМИЯТИНИ ТАҚСИМЛАНИШ ТАМОЙИЛИ - давлат ҳокимиятини қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимиятларига тақсимланиши (бўлиниши)дир.
Д. ҳ. ваколатининг тақсимланиши - учала ҳокимиятнинг мувозанатини, тенглигини ҳамда уларнинг ўзаро бир-бирини тийиб туришини ва қарама-қарши таъсир этишини таъминловчи тизим.
ДИСПОЗИЦИЯ - лотинча, “dispositio”-жойлашув. Диспозиция ҳуқуқ нормасининг бир қисми бўлиб, унда гипотезада кўрсатилган ҳолатлар мавжуд бўлганида ҳуқуқ субъектлари риоя этишлари лозим бўлган хатти-ҳаракат қоидаси (ҳуқуқ ва мажбуриятлари) ифодаланган бўлади. Диспозициянинг қуйидаги турлари мавжуд: императив (аниқ кўрсатилган, буйруқ берувчи); нисбий белгиланган; бланкет (ҳавола этувчи); тавсифловчи (тўлиқ баён этилган) ва б.
ДУАЛИСТИК МОНАРХИЯ - конституциявий монархиянинг парламентар монархия билан бирга икки туридан бири бўлиб, абсолют монархиядан парламентар монархияга ўтишнинг шакли ҳисобланади. Дуалистик монархияда монарх ҳокимияти конституция билан чекланади, аммо монарх ҳам расман (яъни конституциявий нормалар туфайли), ҳам аслида кўпроқ (демократия институтларининг заифлиги, яхши ривожланмаганлиги туфайли) кенг ҳокимият ваколатларини сақлаб қолади, у монархни шу давлат сиёсий тизимининг марказига қўяди. Масалан, дуалистик монархияда ҳукумат расман икки карра ҳам монарх, ҳам парламент олдида жавобгар бўлади, аммо аслида қоидага кўра монарх иродасига бўйсунади. Ҳозирги кунда дуалистик монархия Марокаш, Иордания, Таиланд, Непал, Малайзияда сақланган.
ЖАМИЯТ - бу тарихий тараққиётнинг муайян босқичида вужудга келган ижтимоий муносабатлар маҳсулидир.
Ж - бу кишилар ўртасидаги ўзаро ҳаракатларнинг маҳсули, улар ҳаётининг маълум бир ташкилийлиги, моҳияти жиҳатидан кишилар ва уларнинг гуруҳлари ўртасидаги турли хил (иқтисодий, оилавий, маънавий, синфий, диний ва бошқа) муносабатлар ва алоқалар йиғиндисидир.