Gistologiya, stitologiya va

Rasm 7.2. Miofibrillaning tuziiishi. Sarkomer

---

Ingichka iplar ham quyidagi ikkita regulyator oqsillar bilan 
chambarchas bogMiq (rasm 7.3):
■ Y«rfl'flu
Rasm 7.3. Yo g'on va ingichka 
jilamentlarning molekulyar tuziiishi.
1) Tropomiozin. uzunligi 40 nm atrofidagi ingichka, uzun 
molckula. ikkita polipeptid zanjirdan iborat. ikkita spiralsimon 
aylangan akiin iplari orasidagi chuqurchadajoylashgan.
2) Troponin, uchta subbirlikdan iborat kompleks: tropomiozin 
bilan birikuvchi - TnT; Ca2+ ni biriktiruvchi - TnC; va aktin- 
miozinning o'zaro ta'sirini boshqaruvchi - Tnl.
Troponin kompleksi muntazam ravishda maMum oraliqlarda har 
bir tropomiozin molekulasiga birikkan boMadi. Har biri Z-chiziq 
yordamida ikkiga ajralgan I-dislc faqat ingichka filamentlardan iborat 
(shuning uchun ham I-disk och bo'yaladi). I-diskdagi muhim 
oqsillardan biri titin (3700 kDa) hisoblanadi, u tarang xususiyatga 
ega eng yirik oqsil bo'lib, yo'g'on miofilamentlami Z-chiziqqa 
birikishini ta’minlaydi. I-diskning keyingi muhim bir qismi nebulin 
oqsilidir (600-900 kDa), u har bir ingichka miofilamentni yon 
tomonlama bog'lanishini ta’minlaydi va ularni alfa-aktininga 
birikishiga yordam beradi. А-disk yo'g'on filamentlar va yo'g'on
233

---

miofilamentlar orasiga botib kirgan ingichka miofilamentlaming bir 
qismidan iborat. A-diskning markazida och bo‘yaluvchi N-zona 
joylashgan bo'lib, u faqatgina miozin molekulasining o‘zaksimon 
qismini tutadi, bu erda ingichka miofilamentlar mavjud emas. N- 
zonaning markazidan M-chiziq o'tadi. M-chiziq yo 'g on iplarni 
joyida ushlab turuvchi miomezin - miozin-bogMovchi oqsil va 
kreatinkinaza fermentini tutadi. Mazkur ferment fosfokreatindan 
fosfat guruhini ADFga o‘tishini katalizatsiyalaydi va shu bilan 
mushak qisqarishi uchun zarur ATF hosil boMadi. Sarkomer tarktbida 
ko‘plab oqsillar boMishiga qaramay, miozin va aktin birgalikda 
ko'ndalang- targ'il mushakJardagi umumiy oqsillaming yarmidan 
ko'pini tashkil qiladi. Qayd etilganidek, A-diskning N-zonagacha 
boMgan sohasi ingichka va yo'g'on filamentlardan ibnrat boMib, 
elektron mikroskop ostida mazkur sohaning ko'ndalang kesimida 
oltiburchakli tuzilmalar (har bir yo’g on filament oltita ingichka 
filament bilan o'ralgan).