Gistologiya, stitologiya va

04
)б(
0
Н)
2
] 
kristallarini hosil qiladi. Dastlab hosil bo ‘lgan suyak to ‘qimasi 
noaniq tuzilishga cga boMadi va ko‘p m iqdorda d ag 'al kollagen 
tolalar va tartibsiz joylashgan gidroksiapatit kristallaridan iborat 
b o'ladi. Shunday y o ‘l bilan dastlabki d ag 'al tolali suyak to ‘qimasi 
hosil boMadi. Bu asta-sekin plastinkasim on suyak to ‘qim asiga 
aylanadi. M ezenxim a hujayralaridan hosil boMgan osteoklast 
hujayralari hujayralararo m oddani em iraboshlaydi va d ag ‘al tolali 
suyak to qim asiga qon tom irlar o ‘sib kiradi. Y angi suyak 
plastinkalari qon tom irlar atrofida hosil boMa boshlaydi. O ssein 
tolalar tartibli joylashib, ular ustida yangi osteoblast hujayralari
219

---

h o sil boM adi v a y an g i su y a k p lastin k asi riv o jlan ad i. S hu yoM bilan
su y a k o ste o n la ri hosil boMadi. T ash q i g en e ral p la stin k a la r q avati 
esa, su y a k u sti p ard asi o ste o b la s t h u jay ra lari h iso b ig a hosil 
boM adp. N a tija d a , s u y a k e n ig a o ‘sa b o sh lay d i. S u y ak usti pardasi 
v a e n d o s t a tro fd a g i b irik tiru v c h i to q im a d a n sh ak llan a d i. K e y in - 
c h a lik e m b rio n a l d av rd ah o sil boM gan su y ak q a y ta d a n tu zilad i. 
B irla m c h i o ste o n la r em irilib , yangi o ste o n la r hosil boMadi. Eski 
o ste o n la r o ‘m ig a y an g ilari hosil boMishi butun u m r d av o m etadi.
T og‘ay modeli o ‘rnida suyak hosil boMishi (noto‘g ‘ri yoki
bilvosita osteogistogenez). 
E m brion ta ra q q iy o tin in g ikkinchi 
o y id a b o 'l g 'u s i su y ak o 'r n id a m eze n x im a d an to g ‘ay m o d eli hosil 
boMadi. B u m o d el g ialin to g 'a y d a n ib o rat boMib. q on to m irla r 
boM m aydi v a maMum d av rg ach a riv o jlan ad i, k ey in ch a lik u 
d eg e n e ra tsiy a g a u ch rab , to g 'a y n i d iafiz q ism id a su y ak to ’q im asi 
h o sil boMa b o sh lay d i. S u yak to 'q im a s in in g p ay d o boMishi to g 'a y
usti p ard asid a (p e rix o n d rd a) tip ik o s te o b la stla r hosil boMishi bilan 
b o sh lan ad i. O ste o b la stla r hosil boM ishidan b o sh lab p erix o n d r 
su y ak usti p ard asi - perio stg a ay lan a boshlaydi.
O steo b lastlar to g 'a y m odeli atro fid a su> ak to ‘q im asin i hosil 
q ila b oshlaydi. N a tija d a , su y ak n in g to g 'a y m odeli diafiT-. q ism id a 
p erix o n d ral su y ak o 'ra m i (m an jeti) bilan o raladi. U lar g 'o v a k
tu zilish g a eg a boMib, d ag al tolali (retik u lo fib ro z) suyaklardam
tash k il to p ad i. T o g 'a y m odeli atro fid a su y ak hosil bo Mishiga 
p erix o n d ral su y ak lan ish d cyiladi. S uyak m an jetin in g hosil boMishi 
b ila n bu e rd a to g 'a y n in g oziq lan ish i bu zilaai v a to g 'a y n in g dial 
q ism i m a rk a z id a d istro fik o 'z g a rish la r so d ir b o 'la b o sh lay d i. 
T o g ‘a y h u jay ra lari gip ertro fiy ag a, y ad ro lari pikn o zg a u chray di. 
H u ja y ra la ra ro m o d d a d a kalsiy tuzlari y ig 'ila b o sh lay d i. S hu yoM 
b ilan o h a k la n g a n to g 'a y p aydo boMadi (rasm 6 11). T o g 'a y n in g
o h a k la n ish i d ia fiz q ism id an ep ifizgacha q arab boradi. A yni v aq td a 
to g 'a y u sti p ard asi o 'r n id a hosil bo lgan suyak usti p ard asid ag i 
q o n to m irla r u larn i q o p lab turgan m eze n x im a hujay ralari bilan 
b irg a s u y a k m an jetk asid ag i tesh ik ch a la r orqali o h ak lan a y o tg an
t o g 'a y z o n a s ig a k irib b oradi. Q on to m ir bilan k irg an h u jay ra - 
la m in g b a ’z ila ri k o 'p yad ro li o steo k last h u jay ra larig a ay lan ib , 
o h ak lan a y o tg an to g 'a y n i yem ira boshlaydi. T o g 'a y n in g yem irilishi
220

---

diafiz m arkazidan boshlanib epifizlarga qarab suriiadi. A m m o to g ‘ay 
t o ‘qim asi diafizda b u tu n lay p arch alan m a y d i va to g ‘a y em irilishi 
n atijasid a hosilboM gan b o 's h liq la r atrofida to g ‘ay to 's in la ri 
saq lan ib q oladi. Shu to 's in la r atrofidag i kam d ifferen siallash g a n
h u jay ralard an o steo b lastlar hosil boMadi.
А
Б 
в 
Г