Gistologiya, stitologiya va

o ‘tkazuvchanligi keskin oshadi. Shunday qilib, amorf modda 
organizmda modda almashinuvida rnuhim o ‘rin tutib, uning 
o ‘zgarishi turli kasalliklarga olib kelishi mumkin.
SIYRAK BIRIKTIRUVCHI TO Q IM A TOLALARI
Kollagen tolalar 
(fibrae collagenae). Kollagen (yunon. colla -  
yelim , genos- yaratmoq, vujudga keltirmoq, elim hosil qiluvchi 
demakdir) faqatgina asl biriktiruvchi to‘qimada boMmay, balki 
suyakda - ossein, tog‘ayda - xondrin tolalar nomi bilan mavjud. 
Kollagen tolalar siyrak biriktiruvchi to‘qimada turli yo‘nalishda 
yotuvchi to‘g ‘ri yoki egri-bugri tortmalar holida joylashadi. 
Kollagen tolalar tarkibida fibrillyar oqsil - kollagen boMib, u 
fibroblast hujayralarida polipeptid zanjirlar (prokollagen) shaklida 
hosil boMa boshlaydi.Kollagen sintezi va fibrillogenez quyidagi 
bosqichlarda amalga oshadi:
I
bosqich (molekulyar daraja)
- fibroblast donador endoplaz­
matik to!rida (EPT) uzunligi 2.80 nm va diametri 1,4 nrnli tropo-
186

---

kollagen molekulalari sintezlanadi. Tropokollagen molekulasi 
ma’lum bir tartibda takrorlanuvchi 3 ta aminokislotalar zanjiridan 
iborat bo'lib, ulardan birinchisi xohlagan aminokislota, ikkinchisi 
proiin yoki lizin, uchinchisi esa glitsindir. Bu aminokislotalar 
zanjirda ko‘p marta xuddi shu tartibda qaytariladi. Proiin va lizin 
darhol gidroksiprolin yoki gidroksilizingacha oksidlanadi. Hujayra 
ichida 3 ta kalta polipeptid zanjirlar bir-biriga o ‘raladi va tripletlar 
hosil qiladi. Har bir triplet molekulasi uch polipeptid zanjirdan iborat 
bo‘lib, eni 1,4 nm, uzunligi 280-300 nm ga teng. Bu tripletlar