Gistologiya, stitologiya va

hamma turlari uchun tegishlidir.
184

---

ASOSIY MODDA
Asosiy, amorf yoki sement modda biriktiruvchi to‘qima 
takomi lining ilk bosqichlarida hosil bo‘lib, avvaliga tolalar 
ko‘proq bo‘ladi,keyinchalik amorf modda differensiallashib, 
biriktiruvchi to‘qimaning bir turida, masalan, terida kam, tog‘ayda 
esa ko‘proq glikozaminoglikanlar (mukopolisaxaridlar) tutadi. 
Biriktiruvchi to‘qimaning hujayra va tolalari uning asosiy mod- 
dasida yotadi. Normal sharoitda asosiy modda gel konsistentsiya- 
siga ega. Uning tarkibiga biriktiruvchi to‘qima hujayralarida 
sintezlanuvchi moddalar (sulfatlangan glikozaminoglikanlar- 
xondroitinsulfat, geparinsulfat, keratinsulfat, gialuron kislota; 
fermentlar, immun tanachalar) va qon tomir orqali keluvchi 
moddalar (albumin, globulin, vitaminlar, gonnonlar, ionlar, suv, 
fermentlar, immun tanachalar va metabolitlar) kiradi.Asosiy 
moddaning o ‘tkazuvchanli glikozaminoglikanlarga (GAG) va 
glikoproteinlarga (GP) bog‘liq bo‘ladi.
Glikoproteinlar 
(GP)-oqsil va uglevod birikmalari, tarkibida 
90-95% uglevod boMadi. Glikoproteinlar tolalarda va oraliq 
modda tarkibida bo‘ladi (fibronektin, xondronektin, fibrillin, lami- 
nin). GP-hujayralararo modda strukturalarining shakllanishida va 
uning funksional xususiyatini belgilashda muhim ahamiyat kasb 
etadi.
Fibronektin - fibroblast hujayrala'ridagi yuza glikoproteindir. U 
hujayralararo moddada oraliq kollagenlar bilan birikkan holatda 
bo‘ladi. Fibronektin hujayralarning o ‘sishini, harakatlanishini, 
yopishqoqligini va turlanishini ta’minlaydi.
Fibrillin mikrofibrillalarni shakllanishini va hujayra tuzilishiga