Gidrotexnika

5 .13-rasm.
B aliq o ‘tu v ch i z in a p o y a n in g sx e m a s i:
a —
b o 'y la m a k e sim ; 
b —
p la n ; 
d
— tirq is h la rn in g jo y la s h u v i; 
1 —
bassey n ;
2
— k o 'n d a la n g to 's iq la r ; 
3, 4 —
b o 'y la m a d e v o rla r; 
5 —
h im o y a lo v c h i d e v o rla r 
(s h ito k ); 
6 —
su z ib o 'tis h tirq ish la ri.
Baliq o ‘tuvchi z in a p o y a la r a m a liy o td a keng ta rq a lg a n b o ‘lib, ularni 
ixtiyoriy zotli baliqni o ‘tkazish u c h u n q o ‘llash m u m k in . U la r bosim 30 m 
g a c h a b o 'lg a n g id ro u z e lla rd a quriladi.
5 . 1 0 . B A L IQ O ' T U V C H I S H L U Z L A R , B A L IQ K O ' T A R G I C H L A R
VA B A L I Q O ' T K A Z U V C H I B O S H Q A I N S H O O T L A R
Baliq o 't u v c h i s h lu z la r konstruksiyasi va ishlash prinsipi b o 'y ic h a k em a 
o 'tk a z u v c h i shluzlar b ilan bir xil, a m m o u la rd a n plandagi o 'lc h a m la r in in g
k ic h ik lig i b ila n farq q ila d i. Baliq o 't u v c h i s h l u z l a r b itta yoki ikkita 
kam eralardan tashkil to pgan, h a r biri pastki va yuqori zatvor bilan jihozlangan 
h a m d a u la r k a m e ra n i pastki va yuqori bieflardan ajratib turadi.
5 . 1 4 - r a s m d a b a liq o 't u v c h i s h l u z n i n g sx e m a si ta s v ir la n g a n , u n in g
jo ylashuvi k o 'p j i h a t d a n shaxtali k e m a o 'tk a z u v c h i shluzga o'xshashdir.
B u n d ay in s h o o tla rd a n baliqni o 'tk a z is h quyidagi ta rtib d a olib boriladi. 
Baliq pastki biefdan keluvchi kanal orqali k am erag a k irganda pastki zatvor 
yopiladi va yuqori b ie fd a n suv m axsus q u v u rla r y o r d a m id a te m ir-b e to n li 
t i r q i s h l a r o rq a li k a m e r a n i t o 'l d i r a d i . K a m e r a y u q o r i b i e f s a t h i g a c h a
to 'ld irilg a n d a yuqori z a tv o r o ch ilad i va panjarali pol s e k in -asta k o 'tarila 
bosh lay d i, k a m erag a kirgan baliqlar k o 'ta rila d i va yuqori biefga chiqadi. 
S o 'n g ra yuqori z a tv o r yopiladi va pastki b ie f maxsus quvurlari orqali kam era 
b o 's h a tila d i. Bu vaq td a ikkinchi k a m e ra d a b aliq la m i k o 'ta r is h , birinchisida 
esa baliqni yig'ish boshlanadi.
G idravlik baliq k o ‘ta rg ic h la r. Bu tu rdagi in sh o o t shaxtali tu r id a n shu 
b ila n farq qiladiki, baliq k o 'ta r u v c h i vertikal sh ax ta o 'r n ig a qiya k a m e ra
o 'r n a t i l a d i va u n d a n b aliq m e x a n ik k o 'z g 'a lu v c h i q u r ilm a s iz m u staq il 
ko'tariladi.
287

---

YuBSS
PBSS
PBSS
5
3 '
Yu В
PB
5 .
14-rasm.
B aliq o ‘tu v ch i sh lu z sx e m a s i:
1 —
o z iq ia n tiru v c h i q u v u r; 
2 —
k a m e r a ; 
3 —
z a tv o r; 
4 —
s iljitu v c h i pol; 
5
— s h a n d o rla r; 
6
— y o g ‘o c h p a n ja ra li p o l; 7 — te m ir - b e to n p a n ja ra li p o l; 
8 —
k e lu v c h i k a n a l (k o lle k to r).
5 .1 5 -ra s m d a bosim i 38 m li gidravlik k o 'ta rg ic h kesimi ko'rsatilgan. 
Pastki k a m e ra
1
va yuqori k a m e ra 2 o ra lig 'id a qiya k a m e ra
3
da joylashgan 
b a liq la m i jalb etish u c h u n 10 m 3/ s suv sarfini tu rb in a
4,
klap an 5 v a p an jara 
6
orqali yuboriladi; b u v a q td a z a tv o r 7 yopiladi.
S h u n d a n keyin pastki k am erag a baliqlar kiradi, zatvorlar 5 va 7 yopiladi, 
qiya k a m e ra 3 ni suv bilan sekin to 'ld iris h u c h u n z a tv o r va qiya k a m e ra