5 . 7 . K E M A K O 'T A R G IC H L A R
K e m a k o ' t a r g i c h l a r d e b , b i r b ie f d a n
ikkinchi biefga o ‘zg aru v ch an
suv sathiga ega
k am era bilan birgalikdagi k em ani k o ‘taruvchi
g id ro tex n ik a in sh o o tig a aytiladi.
K e m a k o ‘ta rg ic h la r n in g is h lash id a suv
k o ‘p s a r f q ilin m ay d i va o ‘tkazish qobiliyati
k a tta ekanligi u n in g avzalligi hisoblanadi.
K e m a h arakati y o ‘nalishi b o 'y i c h a kem a
k o 'ta r g ic h la r vertikal va qiya ta rz d a , y a ’ni
k e m a n i b o s h q a j o y g a k o 'c h i r i s h
v e rtik a l
h a m d a q i y a t e k i s l i k b o ' y i c h a a m a l g a
oshiriladi.
V e rtik a l kem a k o ‘ta r g ic h la r d a k a m e ra
b lo k lard an o 'tuvchilarga ilinadi, p o 'la t arq o n
u c h l a r i d a k a m e r a o g ' i r l i g i n i su v b i l a n
ten g lash tiru v ch i posangi o 'r n a tilg a n (5 .9 -ra sm ).
K a m e r a u n d a s u zib y u r u v c h i k e m a b ila n b irg a lik d a k o 't a r i l g a n d a ,
k o 't a r i s h m e x a n i z m l a r i d a g i z o 'r i q i s h l a r m e x a n i z m d a hosil b o 'l a d i g a n
qarshiliklarni yengishga s a r f b o 'la d i.
Q u rilg an vertikal k e m a k o 'ta rg ic h la r quyidagi k o 'rsatk ich larg a ega: 1)
k a m e ra n i k o 'ta rish balandligi 36 m ; 2) k a m e ra uzunligi 85 m ; 3) k a m e ra
kengligi 12 m va c huqurligi 2,5 m ; 4) k a m e ra n in g suv bilan og'irligi 4 200 t;
5) k e m a n i o 'tk a z is h vaqti 2 0 —30 d a q iq a oralig'ida.
Q iya kem a k o ‘ta rg ic h la r qiya tekislik k o'rinishida bo'lib, u n d a rels yo'llari
o 'rn a tilg a n , u n d a n ka m e ra va u n d a suzib yuruvchi
k em a bir biefdan ikkinchi
biefga k o 'ch irilad i.
G 'a r b i y Y e v ro p a d a qurilgan k e m a k o 'ta r g ic h la r u n c h a k a tta b o 'l m a g a n
k e m a la r u c h u n m o 'lja lla n g a n b o 'lib , u n in g suv sig'im i 125 t gacha. Yenisey
d ary o sid a qurilgan k e m a k o 'ta r g ic h sxemasi 5 .1 0 - r a s m d a k o 'rsa tilg a n . U
quyidagi asosiy xarakteristikalarga ega: 1) b o sim — 100,8 m; 2) o 'z i y u ra r
k e m a tash u v ch i k a m e ra gabaritlari — 9 0 x 1 8 x 2 , 2 m ; 3) suv b ilan k a m e ra
massasi va k e m a n in g suv sig 'im i — 2000 t —6500 t; 4) k e m a n i k o 'ta ris h
tezligi — 1,0 m / s , tushishi — 1,33 m / s , qiya k e m a k o 'trg ic h n in g qurilishi
k o 'p p o g 'o n a li shluz qurilishiga k o 'r a ikki m a r ta arzon.
5 . 8 . B A L I Q O 'T K A Z U V C H I I N S H O O T L A R
U m um iy m a ’lu m o tlar. Baliqchilik xalq xo'jaligining m u h im
tarm oqlaridan
biridir. U j u d a k o 'p m iq d o rd a g i q i m m a t b a h o o z iq - o v q a t va s a n o a t u c h u n
x o m a s h y o beradi. S h u sababli re s p u b lik a m iz d a g id ro te x n ik a q urilishining
ja d a l rivojlanishi g id ro u zellar b ila n to'silgan baliq zaxiralarining o 'sishini
t a ’m in la sh d o lz a rb m a s a la la rd an biridir.
283
2
3
YuBSS
PBSS
'
777777777
-.
5.9-rasm.
M cx an ik kem a
k o 'ta rg ic h sxem asi:
1 —
kam era;
2 —
p o 'la t arqonlar;
3
— bloklar;
4 —
posangi.
5 .10-rasm.
Q iy a k e m a k o ‘ta rg ic h sx e m asi:
I —
k e m a ta s h u v c h i yoMlar;
2 —
o ‘zi y u r a r k e m a ta s h u v c h i k a m e ra ;
3 —
k e m a ;
4 —
b u rilish d o irasi.
H a y o t tarzi b o 'y ic h a baliqlar quyidagilarga b o 'lin a d i:
1)
dengizdagi,
den g izd a yashaydigan va k o 'p a y a d ig a n (treska,
kam bala,
k o 'p g in a seldlar va b); 2)
chuchuk suvdagi,
b u tu n u m r daryodagi va ko'ldagi
c h u c h u k suvda yashaydigan (forel, jerex, podust va b.); 3)
o'tuvchi,
dengizda
yashaydigan va d aryoda k o'p ayadigan (osyotr, beluga, sevruga, losos, syomga
va b o s h q a la r kiradi); 4)
yarim o'tuvchi
d a r y o n in g quyilish jo y la rid a va
d e n g iz n in g c h u c h u k k o 'rfa z la rid a yashovchi, qishlashda va k o 'p a y is h d a
d aryoga keluvchi (lesh, su d ak , sazan va b.).
D ary o d ag i g id ro tex n ik a in sh o o tla ri d a ry o n in g va b o s h q a h av zalarn in g
tabiiy sharo itlarin i jid d iy o 'z g artirad i. D a ry o o q im in i b o sh q a rish o q ib atid a
pastki biefda to s h q in la r m u d d a ti va quvvati ( b a ’zida u m u m a n b o 'lm a y d i) ,
o q im
tezliklari, yuqori biefdagi suvning tu z h a m d a biologik tarkibi va b o s h
q a la r o'z g arad i.
S h u n in g d e k , yuqori biefda baliq uvildiriq q o 'y a d ig a n m a y d o n la r k a m a
yadi, b u n in g o q ib a tid a d a ry o n in g oldingi o quvchi u ch astk alari va qayirla-
ridagi baliq ko 'p ay ad ig an joylar suv tagida qolib ketib, havzalar hosil bo'ladi.
D ary o lard a quriladigan bosimli g idrouzellardan baliq xo'jaligidagi zararli
o q ib a tla rn i y o 'q o tis h yoki k a m a y tirish u c h u n q u yidagi asosiy ta d b irla r
o 'tk a z ila d i: 1) Ь а ф о etiladigan suv o m b o rig a k o 'l
baliqlari joylashtiriladi
h a m d a yuqori biefda yangi baliq k o 'p a y a d ig a n jo y la r tashkil etiladi; 2) b a
liq ovlashni m a n qiladigan z o n a la r tashkil etib, baliq ovlashni b oshqariladi;
284
3) baliqlarning k o ‘chishi davrida g id ro u z e ln in g ikkala y o 'n a lish i b o ‘yicha
baliq o 'tk a z u v c h i in s h o o tla r y o rd a m id a ularni o 'tk a z is h n i t a ’m inlash.
5 . 9 . B A L I Q O ' T U V C H I J O Y L A R
Baliq o 'tu v c h i jo y la r nov (lotok) yoki u n c h a katta b o 'l m a g a n
kanal
k o ' r i n i s h i d a b o ' l i b , u l a r d a b a l i q o q i m g a q a r s h i y u q o r i b i e f t o m o n
h a ra k a tla n ad i. Baliq qarshi o q im n i yengib o 'tis h u c h u n u n in g tezligi tajriba
y o 'li bilan an iq la n g a n m a ’lu m bir c h e g a ra lard a belgilanadi. Bu tezliklar
haqidagi m a ’lu m o tla r 5.2-jadvalda berilgan.
5 .2 -ja d v a l
Download
Do'stlaringiz bilan baham: 
