Gidrotexnika

T arqatuvchi oziq lan tirish tizim lari sxem alari:
a, b —
o d d iy ta rq a tu v c h i o z iq la n tiris h tiz im la ri; 
d, e —
m u ra k k a b ta rq a tu v c h i
o z iq la n tiris h tiz im la ri; / — a lo h id a y o n to m o n d a n suv o lu v c h i va c h iq a ru v c h i 
ta rq a tu v c h i o z iq la n tiris h sx e m asi; 
1 —
y u q o ri k a lla k ; 
2 —
p a stk i k a lla k ; 
3
— y o n
to m o n d a g i g a le re y a la r; 
5 —
tu b d a jo y la s h g a n g a le re y a la r; 
6 —
suv o lis h ; 7 — suv 
o 'tk a z u v c h i g a le re y a la r; 
8 —
suv ta s h la g ic h ; 
9 —
tu p r o q li t o 'g 'o n .
S h lu z la rn in g o ‘tkazish qobiliyati k e m a la r q a tn o v in in g b itta m a v su m id a
ikki y o ‘n a lis h b o ' y i c h a u n i n g m u m k i n b o ‘lg an y u k o ‘t k a z is h i b ila n
b a h o la n a d i.
U n i a n iq lash u c h u n b u n d a n tashqari, o ‘r ta c h a shlu zlash lar soni va k e m a
q atnovi m a v s u m in in g u z o q d a v o m etishi (s u tk alard a), k e m a la rn in g yuk 
k o ‘tarishi h a m d a yuksiz k e m a la r soni va b o sh q a m a ’lu m o tla r boMishi kerak.
279

---

5 . 5 . S H L U Z K A M ER A LAR IN ING TURLARI VA K O NST R U K SIY A L A R I
Shluz k am eralarining turi va konstruksiyasi zam in gruntining xarakteriga, 
lo y ih alan ad ig an shluz gabarit o ‘lch am larig a h a m d a asosiy ishlatiladigan 
qurilish m ateriali turiga k o ‘ra ta n la n a d i. S h lu z k a m e ra la rin in g turlari va 
konstruksiyalari 5 .7 -ra s m d a k o ‘rsatilgan.
K a m e ra la r k o 'n d a la n g kesim ining shakli b o ‘yicha vertikal devorli va 
qiyalikli turlari b o ‘ladi. K a m e r a d a vertikal d e v o r o ‘rn a tila d i, c h u n k i ular 
quyilish p riz m a sin in g m in im a l hajm iga ega va foydalanish u c h u n qulaydir.
Qiyalikli k a m e ra la rn in g asosiy y u tu g 'i s h u n d a n iboratki, u n in g devorlari 
sifatida m u s ta h k a m la n g a n tu p ro q li qiyalik xizm at qilishi m u m k in . B u n in g
u c h u n sh lu zlash d a k e m a la r o ‘tirib qolishiga y o ‘l q o ‘ym aslik u c h u n qiyalik- 
larda u z u n teshikli estak a d a la rn i o ‘rnatishga t o 'g 'r i keladi. S h u n in g u c h u n
b u n d a y k a m e ra la r, o d a td a , shluzlardagi b o sim u n c h a katta b o ‘lm a g a n d a
(1—3 m ) o ‘rnatiladi.
Konstruksiyasi b o ‘yicha shluz kam erasi tubi suv o ‘tk az m a y d ig a n va suv 
o 'tk a z a d ig a n b o ‘lishi m u m k in . U k o ‘p h o lla rd a suv o ‘tk a z m a y d ig a n b e to n
yoki t e m i r - b e t o n plitali qilib yasaladi. B u n d a s h lu z devorlari tubi bilan 
yaxlit birlashgan boMishi m u m k i n yoki t o ‘liq qirqilgan c h o k l a r y o rd a m id a
ajratiladi.
Suv o ‘tk a z u v c h a n tubli ka m e ra yotqizilgan t o s h yoki teskari filtr q a tla m i 
ustiga yotqizilgan a lo h id a plitalar k o ‘rin ish id a b o 'l a d i , u la r bosim 5—6 m
boMganda q o 'lla n ila d i.
A m a ld a massiv a rm a tu r a la n g a n b e to n li yaxlit va m axsus k a m e ra turlari 
eng k o ‘p ta rq a lg a n
(5.7-h, i
ra sm ), u l a m i h a r q a n d a y b o sim d a , oziqlanish 
tizim i va z a m in d a g i nisbatan b o ‘sh g ru n tla r boMganda qoMlash m u m k in .
Qoyali g ru n tla rd a k a m e r a devorlari sifatida b e to n yoki te m ir - b e to n li 
q o p l a m a l a r n i q o y a g a p o ‘lat a n k e r l a r b ilan b irik tirilg a n q o y a y u z in in g
qazilm asi x iz m a t qiladi.

---

i )
&
m)
h)
k)
I)
5.7-rasm.