6 .12-rasm.
G id ro u z e ln i y a rim q a y irli jo y la s h tiris h sx e m asi:
1 —
G E S b in o s i;
2 —
suv ta s h lo v c h i t o ‘g ‘o n ; J ,
9, 12 —
g ru n tli t o ‘g ‘o n la r;
4
— k e m a o ‘tk a z u v c h i sh lu z ;
5, 6, 11 —
to 's u v c h i d a m b a la r; 7,
10 —
sh lu zg a
k e lu v c h i k a n a lla r;
8 —
a h o li p u n k ti.
6 .1 0 -ra s m d a g id ro u z e ln i o ‘zanli u su ld a joylashtirish k o ‘rsatilgan b o ‘lib,
u n d a b e to n inshootlari
3, 4
o ‘z a n n in g bir qism ini egallaydi,
q o lg a n qismi
esa g r u n t t o ‘g ‘o n bilan t o ‘silgan. 6 .1 2 -ra s m d a esa gid ro u zeln i y a rim qayirli
usulda joylashtirish keltirilgan, b u n d a b e to n in shootlari dary o o ‘z a n id a t o ‘liq
jo y la sh m a y d i, c h u n k i u n in g suv to 's g ich la r bilan to'silgan kotlovani o 'z a n n i
j u d a toray tirib y u b o ra d i, natijada g id ro u zeln i qurish v a q tid a d a ry o o q im i
tezligini k e m a q a tn o v i u c h u n y o ‘l q o 'y a rlik q iy m a tid a n ortib ketishiga olib
keladi.
G id r o u z e ln i qayirli u su ld a joy lash tirish o 'z a n li usulga n isb a ta n b e to n
inshootlari qazilm alari hisobiga y e r ishlari hajm i katta b o ‘lsa-d a, qayirli
usulda g id ro u z e lla m i joylashtirish qurilish m u d d a tin in g
qisqaligi hisobiga
(qiym ati y u q o ri b o 'lg a n suv to 's g i c h la r q u rish va u n i b u zib tash lash , suvni
c hiqarib tashlash h a m d a s hu kabilar talab etilm aydi) iq tis o d iy jih a td a n afzal
hisoblanadi.
O 'r t a bosimli gidrouzellarning ikkinchi xili (to r qayir, qoya qismi, asosan,
d a ry o la rd a ) y u q o ri bosim li g id ro u z e lla m i jo y la sh tirish d a n deyarli farq qil-
m aydi. Yuqori bosimli gidrouzellam i joylashtirish 6.13- rasm d a k o'rsatilgan.
2 0 — G id r o te x n ik a in s h o o tla r i
3 0 5
6
6 .13-rasm.
V ax sh d a ry o s id a g i N u rc k g id ro u zeli:
1 —
to s h tu p ro q li t o 'g 'o n ;
2 —
to s h q in su v la rin i ta s h lo v c h i in s h o o t;
3
— q u rilis h tu n n e li;
4 —
G E S b in o si;
5 —
G E S ga k e lu v c h i tu n n e l;
6 —
G E S ga suv o lu v c h i in s h o o t.
6 . 3 . G I D R O M E L I O R A T I V I N S H O O T L A R I S H O N C H L I L I G I
M a N u m k i, g id ro m e lio ra tiv t i z im la r m u r a k k a b k a n a l ta r m o q l a r i d a n ,
g idrotexnik in s h o o tla r va y o r d a m c h i q u r ilm a la r d a n tashkil to p g an . B u n d ay
tizim ning tuzilishiga, unin g ishlash xarakteriga foydalanish ja ra y o n id a
texnik
xizm at k o ‘rsatishni tashkil etishga, u n in g ele m e n tla rid a r o ‘y berishi m u m k in
b o ‘lgan ish d a n c h iq is h la r tavsifiga bogMiq boMadi. S h u n in g u c h u n h a m
gidromeliorativ inshootlarni ( G M I ) b o sh q a yirik tizim lar singari ishonchlilik
nuqtayi n a z a rid a n b a h o la sh zarur.
G M I ishonchliligi yag o n a va k o m p lek s k o ‘rsatkichlar orqali b a h o la n ish i
m u m k in . Birlik k o ‘rsatk ich lar o b y ek tn in g te x n ik holatini aks ettiradi va
ularga: ishdan ch iq ish la r tezligiA(f), u zo q vaqt ishlay olish ehtim olligi
R(t),
o b y ek tn in g uzluksiz ishlashi o ‘rta c h a vaqti
To.r,
ishdan
ch iq ish la r jadalligi
a(t),
ish d a n ch iq ish la r o q im i p a ra m e tri
W(t)
kabilar kiradi.
K o m p le k s k o ‘rs a tk ic h la r o b y e k tn in g te x n ik h o la tin i va is h d a n c h iq -
q a n d a n s o ‘n g q a y t a tik la s h g a k e tg a n o ‘r t a c h a v a q t n i , t e x n ik x i z m a t
k o ‘rsatish, saqlash davri vaqtini tavsiflaydi. T a y y o rlik koeffitsiyenti
K ^ t) ,
te x n ik f o y d a la n is h koeffitsiyenti
K ^t),
m a jb u riy b e k o r is h la m a y tu rish
koeffitsiyenti
Kb{\)
kabi k o ‘r s a tk ic h la r k o m p le k s k o ‘rsa tk ic h la rg a m isol
boMadi. G M I n i b ah o la sh d a qoMlaniladigan asosiy p a ra m e trlard a n b a ‘zilarini
k o ‘rib c h iq a m iz .
306
G M I n i va u ning elem entlarini
b ah o lash d a avvalo, u ning elem entlarining
ishlashi t o ‘g ‘risida ishlab chiqarish statistik m a ’lu m o tla r to 'p la n a d i va texnik
k o ‘rsatkichlarning foydalanish ja ray o n id a o ‘zgarishini tavsiflovchi m ate m a tik
q o n u n iy a tla r a n iq la n a d i. A gar statistik m a ’lu m o tla r an iq b o 'ls a , u h o ld a
ishdan chiqish tezligi q u y id ag ich a an iq lan ad i:
w A -
Ду^
_
Nh- N 0
Л ( , ) - Д
^ - Д
^ 7 .
<6 -2 )
b u n d a ,
A N — A t
v a q t m o b a y n i d a i s h d a n c h i q q a n e l e m e n t l a r so n i;
Я(/) =
N--+
2N~ —
ishlab
tu rg a n e le m e n tla r soni;
N h —
b o s h la n g 'ic h
A t —
vaqt ich id a ishlab turg an e le m e n tla r soni;
N0 - A t
vaqt s o 'n g g id a
ishlab
tu rg a n e le m e n tla r soni;
U zluksiz u z o q vaqt ishlay olish eh tim o li esa:
- \ m d t
P{t)
=
e
0
(6.3)
a g ar A(f) = c o n s t = Я bo 'lsa,
P{t)
= е -д'
(6.4)
b u n d a , A — ish d a n ch iq ish la r tezligi;
e —
natural logarifm asosi.
Keltirilgan 6.4-ifoda eksponensial taqsimlanish q o n u n in i bildiradi, d em ak
is h d a n ch iq ish la r tezligi soni vaqt b o 'y i c h a o 'z g a r m a s b o 'lg a n hollarda
uzluksiz u z o q v aq t ishlay olish e h tim o li eksponensial q o n u n g a b o 'y s u n a r
ekan.
Ish d a n c h iq ish eh tim o li q u y id ag ich a topiladi:
Ш
= 1 -
P{t).
(6.5)
O b y ek tn in g uzluksiz ishlash o 'r t a c h a vaqti esa:
-
-\хо)л
ro; = j e '
dt
(6.6)
0
A(Z) = c o n st b o 'lg a n d a ,
Download
Do'stlaringiz bilan baham: 
