bilan t o 'g 'o n n i bir q a to r arkalarga ajratish (4.36-/) rasm); 4) qirqilgan c h o k la r
b ilan (4.36-c/,
e
rasm ); 5) ikki yoki uch sharnirli a rk a la r bilan (4.36-t/,
e
rasm ); 6) p ro b k a bilan (4.3 6 - / rasm ); 7) probkasiz (4 .3 6 -ra s m ); 8) yon
d ev o rlar bilan (4.36-
g
rasm ); 9) y o n devorsiz; 10) s h o 'n g 'u v c h i
yuqori arka
b ilan (4.36-A rasm ); 11) ankerli tortqi bilan (4 .3 6 -/ rasm ); 12) m axsus
d e v o r bilan (4.36-y rasm).
S h ak li va d a ra n in g nisbiy kengligi b o 'y ic h a , ularni quyidagi turlarga
b o 'lis h m u m k in : 1) u c h b u r c h a k yoki trap e tsiy a sim o n daralard ag i arkali
t o 'g 'o n la r (4.35-0,
b
rasm); 2) sim m etrik (4.36-rasm) va sim m etrik b o 'lm a g a n
( 4 . 3 6 - 0 , / ,
к
rasm ) daralard ag i arkali to 'g 'o n l a r ; 3) to r va keng (//A > 3—5,
b u n d a / — t o ' g ' o n tepasi b o 'y i c h a uzunligi) daralard ag i arkali to 'g 'o n l a r .
Suvni o 'tk a z is h b o 'y ic h a arkali t o 'g ' o n l a r ikki turga b o 'lin a d i: 1)
ustidan
suv o 'tk a z m a y d ig a n ; 2) ustidan suv o 'tk a z a d ig a n ; c h u q u r joylashgan teshikli
suv c h iq aru v ch i.
Q u rilish m a te ria li b o 'y ic h a arkali t o 'g ' o n l a r g'ishtli, b e to n li va te m ir -
b e to n li b o 'lis h i m u m k in .
A rkali to 'g 'o n la r k o n stru k siy asi. Arkali to 'g 'o n la r n in g h ajm i gravitatsion
t o 'g 'o n la r n ik ig a n isb a ta n a n c h a kichik b o 'la d i. B e to n d a n
q u rilg an arkali
to 'g 'o n la r n in g hajm i gravitatsion t o 'g 'o n la rn ik ig a nisbatan 40..50 % , te m ir-
b e t o n kontrforsli to 'g 'o n l a r n i k i esa 20—25 % ga k a m b o 'la d i.
Arkali t o 'g ' o n l a r quriladigan jo y s h u n d a y tanlanadiki, p la n d a d ara keskin
kengaym asligi, o 'z a n n i n g
keskin burilishlari, o 'p irilish la r xavfi b o 'lm aslig i
kerak. T o 'g ' o n quriladigan d ara kesimi iloji b o ric h a sim m etrik bo'lishi lozim.
Hozirgi paytda arkali to 'g 'o n l a r aylana arkali, m u rak k ab shakldagi parabolik,
giperbolik, u c h m ark azlik va b o s h q a la r q o 'lla n ilm o q d a . A rka shaklini t a n -
la shda to 'g 'o n g a k u c h la n ish n in g tekis tarqalishini hisobga olish kerak. D oira
shaklidagi a rk a la r k o 'p r o q quriladi. B u n d a y ark a la rn in g k u c h la n is h ja r a -
y o n larin i tahlil qilish natijasida d o ira n in g radiusi q a n c h a k ic h ik h a m d a
m ark aziy b u r c h a k katta bo 'lsa, k u ch lan ish s h u n c h a k a m b o 'lis h i aniqlanadi.
A rk a n in g m ark aziy b urchagi a 2 quyidagicha: t o ' g ' o n te p a sid a 9 0 — 130°,
asosida 6 5 —85° b o 'la d i.
Arkali t o 'g ' o n l a r
te p a sin in g k o n s-
.
tr u k s iy a s i g r a v i t a t s i o n va k o n t r f o r s ^
^
rjr ^
t o ' g ' o n l a r ko n stru k siy alari b ila n o ' x
shashdir. Statik ishlash sharoitiga k o 'ra,
arkali t o 'g ' o n l a r d a defo rm atsiy a c h o k
lari b o 'l m a y d i . S h u n i n g b ila n birga
arkali qurilish choklarisiz qurib b o ' l
maydi. S h u sababli arkali t o 'g 'o n l a r n i
v aq tin c h a lik t o 'g ' o n l a r ustu n i b o 'y i c h a
qurilad i, t o 'g ' o n n i qurish davrida ular
b o 'lu v c h i radial qurilish c hoklari bilan
ajratiladi (4 .3 7 -ra sm ).
4.37-rasm.
Download
Do'stlaringiz bilan baham: