Gidrotexnika

R
V ;
.? «• . 
A
• 
„ .
Ъ / .
v • v.x
■■- У Л Г
 • • V r ' n v '-I
TO
».-V-
0 Q D 0 D D 0 D D
Ж
4.25-rasm.
G ravitatsion to 'g 'o n n in g doim iy d eform atsiya choklari:
о va 6 — d e fo rm a ts iy a c h o k la rin in g u z u n lik b o 'y ic h a va rejad a jo y la sh u v i; 
d —
ikki 
to m o n i o c h iq te m p e ra tu ra c h o 'k is h c h o k i q irq im i; 
e —
t o 'la q irq ilm a g a n te m p e ra tu ra
c h o k i q irq im i; 
1
— ikki to m o n i o c h iq c h o k la r; 
2
— to 'la q irq ilm a g a n c h o k la r; 
3
va 
4
— yassi va s h tra b a li ikki to m o n i o c h iq c h o k la r; 5 — t o 'g 'o n seksiyasi; 
6
va 
11 —
ichki 
va tash q i k o n tu r z ic h lag ich la r; 7 — c h o k n i o ld i to m o n d a n to 'ld iris h ; 
8
— c h o k y uqori 
zo n asin i to 'ld irish ; 
9 —
asosiy ichki zich lag ich ; 
10—
c h o k n in g sem en tlan a d ig a n uchastkasi.
2 4 2

---

4 . 2 . 3 . G id ro te x n ik b e t o n g a q o 'y il a d ig a n a s o s i y t a l a b l a r
v a uni z o n a l a r b o 'y i c h a y o tq izish
B eto n — tegishlicha tan lab olingan b o g 'lo v ch i, toMdiruvchi, suv va za ru r 
hollarda b a ’zi q o 's h i m c h a l a r solingan a ra la s h m a n i fizik-kim yoviy j a r a y o n -
lard a q o tir is h d a n hosil b o 'lg a n s u n ’iy to s h d ir. U j u d a keng ta rq alg an : 
qurilishda ishlatiladigan jam i materiallarining 80 % ni b e to n d a n tayyorlangan 
b u y u m la r tashkil etadi.
B eton qurilish m ateriali sifatida quyidagi xususiyatlarga ega:
1) o s o n jo y la s h u v c h a n va yaxshi q o lip la n u v c h a n ;
2) yuqori m u s ta h k a m lik va c h id a m lilik k a ega;
3) toMdiruvchilar sifatida nisbatan arzon mahalliy materiallar ishlatish mumkin;
4) b u y u m ta yyorlash ja ra y o n in i m exanizatsiyalash va a v to m a tla sh tirish
im k o n i bor;
5) zam onaviy arxitektura talablariga ja vob beradigan in sh o o tla m i yaratish 
i m k o n in i berishi b ila n qurilishda keng ishlatiladi.
B e t o n n i n g k e n g ta r q a lis h i, u n i n g c h id a m lilig i va m u s ta h k a m lig ig a
asoslangan h a m d a ishlatiladigan m a te ria lla r sh a g 'a l, q u m va t o s h la m in g
yer yu zid a k o 'p m iq d o r d a m avjudligidandir.
G id ro te x n ik a va m eliorativ q u riish la rd a b e t o n ishlarini bajarish o 'z ig a
xos xususiyatlarga ega. U la r d a b a r p o e tila d ig a n in s h o o tla r kattaligi va 
bajaradigan vazifasiga k o 'ra xilma-xildir. Bu inshootlardagi b e to n n in g hajm i 
esa 1 m 3 d a n b ir n e c h a m in g k u b o m e tr g a c h a o 'z g a ra d i. G id r o te x n ik a va 
m eliorativ q u rilm a la rd a g idrotexnik b e to n ishlatiladi.
G id ro te x n ik b e to n d e b , d o im iy yoki v a q ti-v a q ti b ila n suv t a ’sirida 
b o 'la d ig a n va shu s h a ro itd a in sh o o tlarn in g n o rm a l ishlashini t a ’m in lay d ig an
b e to n g a aytiladi. G id r o te x n ik b e to n g a quyidagi asosiy ta la b la r qo'yiladi: 
suvga c h id a m lilik , yaxlitlik, m u s t a h k a m l i k , suv o 't k a z m a s l i k , so v u q q a
chidam lilik. G id ro te x n ik b e to n n in g yaxlit b o 'lis h in i t a ’m in lash lozim , y a ’ni 
u n d a y oriqlar va g 'o v a k la r b o 'lm aslig i kerak. U n in g