Геодезиядан 1-практикум

5.6. Т30 ва 2Т30П теодолитларнинг асосий тадқиқотлари

1. 
   Саноқ олиш микроскоп ренини аниқлаш
   

(2Т30П шкалали теодолитлар учун)
Бурчак ўлчаш доиранинг бир бўлак тасвири (43, б - шаклга қаранг) микроскоп шкаласининг 12 бўлагига тенг бўлиши керак. Улар фарқига рен дейилади.
Горизонтал доиранинг рени лимбнинг ҳар бир 60⁰ бўлакларида, вертикал доиранинг рени эса доира чап ва ўнгда 0⁰ , 2⁰ ; минус 2⁰ бўлакларида аниқланади.
Текширишда шкаланинг боши лимбнинг берилган штрихи билан бирлаштирилади ва лимб бўлакларининг орасига тўғри келадиган шкаланинг бўлак сони N ҳисобланади. Рен қуйидаги формула бўйича ҳисобланади
, (5.3)
бу ерда N₀ –шкаланинг лойиҳаланган (номинал) бўлаклар сони, 2Т30 теодолитлар учун (N =12).
Кейин рен учун ўртача қиймат ҳисобланади
, (5.4)
бу ерда n – тажрибалар сони.
Тадқиқот қилишда лимбнинг турли бўлаклари учун аниқланган рен қийматлари орасидаги фарқ 0,5^’ , яъни шкаланинг 0,1 бўлагидан ошмаслиги керак. Агар реннинг ўртача қиймати 15^” дан кўп бўлса, тузатиш киритилади. Бунинг учун кронштейнларга йўл очиладиган ёнидаги қопқоқ ечилади. Ушбу кронштейларга горизонтал ва вертикал доиралари саноқ олиш мосламаларининг объективлари линзалари махкамланган. Горизонтал ва вертикал доиралар рени доираларга мувофиқ иккала линзаларнинг сурилиши билан тузатилади. Агар доира тасвирини кичрайтирилмоқчи бўлса, унда иккала линза бир - биридан узоқлаштирилади, агар катталаштирилмоқчи бўлса – унда яқинлаштирилади. Бир вақтда лимб штрихлари ва микроскоп шкалаларининг тасвирлари орасида параллакс ҳолати бўлмаслиги кузатилади. Ренни аниқлаш мисоли 12 жадвалда келтирилган.
12 – жадвал

Горизонтал доира лимби бўйича саноқ	Шкаланинг охири бўйича саноқ, бўлакда	Шкаланинг бўлагида рен	Изоҳ
0^0 60 120 180 240 300	11,9^d 12,0 12,0 11,9 11,9 12,0	+0,1^d 0 0 +0,1 +0,1 0