Геодезиядан 1-практикум

3. Кўриш трубасининг айланиш ўқи асбобнинг айланиш ўқига перпендикуляр бўлиши керак (TT¹ JJ¹).
Бу шартни текшириш учун теодолит қандайдир бино деворидан 5-10 м масофада ўрнатилади. Деворда горизонтга нисбатан 25⁰-30⁰ бурчак остида кўринадиган қилиб М нуқта белгилаб олинади (47 - шакл).
Кўриш трубаси шу нуқтага тўғриланади, сўнгра объектив кўриш трубаси тахминан горизонтал ҳолатга келгунча пасайтирилади ва деворда иплар тўрининг кесишган нуқтаси проекцияси m₁ қалам билан белгиланади. Кейин кўриш трубаси зенит орқали айлантирилиб, алидада 180⁰ га бурилади. Кўриш трубаси яна ўша М нуқтага қаратилади ва аввалгидек объектив пасайтирилиб деворда иплар тўрининг кесишган нуқтаси проекцияси m₂ белгиланади.

47 - шакл. Текширишни бажариш тартиби

Агар m₁ ва m₂ нуқталар бир - бирининг устига тушса ёки уларнинг оралиғи трубадан қаралганда иплар тўридаги биссектор кенглигининг иккиланганидан ошмаса, шарт бажарилган деб ҳисобланади. Акс ҳолда трубанинг айланиш ўқи 1¹ дан ортиқ оғиш бурчагига эга бўлади. Бу трубанинг айланиш ўқи жойлашган лагерларнинг тенгсизлигидан келиб чиқади. Уларда тузатгич винтлар бўлмаганлиги сабабли, бундай носозлик асбоб ишлаб чиқарилган заводда ёки махсус устахоналарда бартараф этилади.

4. Иплар тўридаги асосий вертикал чизиқ кўриш трубасининг айланиш ўқига перпендикуляр бўлиши керак.
Бу шартни текширишда кўриш трубаси яхши кўринадиган бир нуқтага тўғриланади. Кейин трубанинг қаратиш винти ёрдамида нуқта тасвири кўриш майдонининг четига келтирилади. Агар нуқта тасвири асосий вертикал чизиқда ётса, шарт қаноатлантирилган бўлади. Агарда нуқта тасвири асосий вертикал чизиқдан четлашган бўлса, унда окуляр ва объектив тирсакларини бириктириб турган винтлар бўшатилиб, окуляр тирсаги нуқта тасвири вертикал чизиққа тушгунга қадар буралади. Сўнг бўшатилган винтлар махкамланиб, текшириш такрорланади.
Шу нарсага эътибор қилиниши керакки, теодолитнинг ва умуман ҳамма геодезик асбобларнинг текширишлари ва тузатишлари берилган кетма-кетликда бажарилиши керак.