Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

Aholisi.
Aholi soni bo‘yicha mamlakat Xitoy va Hindistondan so‘ng 3-o‘rinni 
egallaydi. Aholi sonining bu darajaga yetishida immigratsiya katta rol o‘ynagan.
AQSH aholisining soni 2013-yilning iyul oyiga nisbatan olingan ma’lumotga 
ko‘ra 314,7 mln. kishini tashkil etdi. Aholining o‘rtacha yillik o‘sish sur’ati 0,9 % 
ga teng bo‘lmoqda. Aholi soni tabiiy ko‘payish hisobiga ham, immigratsiya 
hisobiga ham o‘smoqda. Mamlakatda keyingi yillarda aholining har mingtasida 16 
bola tug‘ilmoqda, 9 kishi o‘lmoqda. Tabiiy ko‘payish koeffitsiyenti 7 promillega 

---

184
teng. O‘rtacha umr davri erkaklar uchun 78 yoshni, ayollarda 83 yoshni tashkil 
etadi.
AQSH aholisining o‘rtacha zichligi iqtisodiy rivojlangan Yevropa mam-
lakatlaridan ancha past (o‘rtacha 1 km
2
maydonga 33 kishi). Aholi notekis 
taq simlangan. Aholisining soniga ko‘ra yirik shtatlar quyidagilar: Kaliforniya 
(36 mln. kishi), Nyu-York (22 mln. kishi), Texas (20 mln. kishi), Florida (16 
mln. kishi). Umuman, mamlakatning iqtisodiy rivojlangan, yuqori darajada sa-
no atlashgan hududlarida aholining deyarli 2/3 qismi istiqomat qiladi (Bosvash, 
Chpits, Sansan). AQSH jahonning yirik urbanizatsiyalashgan hududlari dan 
biridir (shaharlarda yashovchilar ulushi 82,6 %). Millioner shaharlar qatoriga 
Nyu-York, Chikago, Los-Anjeles, Xyuston, Filadelfiya, Detroyt, Dallas, Sietl, 
Boston, San-Fransisko va boshqalar kiradi.
Xo‘jaligi. 
Jahon mamlakatlari orasidan AQSH singari e’tiborni o‘ziga kuchli 
jalb qilgan davlatni topish mushkul. U dunyodagi yirik davlatlardan biri bo‘lib, 
ko‘p sohalarda – jahon siyosatida ham hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Mamlakatda 
2012-yilda 15,7 trln. AQSH dollariga teng YIM ishlab chiqarildi. Bu dunyoda 
birinchi ko‘rsatkichdir. Yirik iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy hamda harbiy 
zaxiralarga ega. Shu jumladan, neft, tabiiy gaz, ko‘mir va po‘lat ishlash bo‘yicha 
3 ta yetakchi jahon davlatlari qatoriga kiradi. Elektroenergiya ishlab chiqarish 
bo‘yicha esa yagona yetakchi davlat hisoblanadi. Elektrotexnika, elektronika va 
aerokosmik mahsulotlari sifati, avtomobilsozlik, kemasozlik va samolyotsoz-
lik tarmoqlari va kimyo sanoatining rivojlanish darajasi bo‘yicha dunyoda 
peshqadamlik mavqeyini saqlab turibdi. Don mahsulotlarini yetishtirishda ja-
honda ikkinchi, qishloq xo‘jalik mahsulotlarini eksport qilish bo‘yicha birinchi 
o‘rinni egallaydi. Amerika iqtisodiyotida kapitalning markazlashuvi asosiy belgi 
hisoblanadi. Amerikaning yirik korporatsiyalari o‘zi amalga oshirayotgan ishlari 
bo‘yicha transmilliy xarakterga ega. Jahonning yirik 500 ta 
tMk (transmilliy 
korporatsiya)lari orasida 100 dan ziyodi AQSH da joylashgan. Ro‘yxat boshida