G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

116-rasm. Ulotriks yashil-suvо‘tlari naslining taraqqiyoti:
A – vegetativ hujayrali suvо‘tlar, B – gametalar, V – zasporalarni hosil bо‘lishi, 
G – zosporalar, D – E – gametalarning qо‘shilishi, J – zigota. 
A 
B 
V 
G 
D 
E 
J 
A 
226

---

qiladi. Sporalar hosil qiluvchi о‘simliklar sporofit deb ataladi. Spora 
hosil qilish yо‘li bilan kо‘payishni – jinssiz kо‘payish deyiladi. 
Spora nam yerga tushgandan sо‘ng, uning gaploid yadrosi mitoz 
yо‘l bilan bо‘linib о‘sadi va maysa (о‘simta) hosil qiladi. Maysa 
hujayralarida xromosomalar gaploid son da, tashqi kо‘rinishi jihatidan 
diplobiond (sporofitdan keskin farq qiladi. Maysa xlorofillga boy, 
kо‘phujayrali, yuraksimon, shoxlanmagan shaklda bо‘lib, rizoidlari 
yordamida yerga birikib mustaqil о‘sadi. О‘simtaning pastki tomonida 
gametangiy taraqqiy etadi, unda avvalo anteridiy, keyin arxegoniy 
hosil bо‘ladi. Anteridiy va arxegoniy hujayralar mitoz yо‘l bilan 
bо‘linadi. Anteridiydan spermatazos arxegoniydan esa tuxum hujayra 
yetiladi. Demak, о‘simta qirqquloqning jinsiy nasli bо‘lib, 
gametofitdir (117–118-rasm). 
Qirqquloqning anteridiysi dumaloq, devori bir qavat hujayradan 
iborat. Uning ichida spermatogen hujayralari bо‘ladi. Spermatogen 
hujayralardan uchida bir tо‘da xivchinlarga ega bо‘lgan spermatazoid 
yetiladi va suvda harakat qilib arxegoniyga tushadi.
Arxegoniy shakli kolbaga о‘xshash, uning qorin qism о‘simtaga 
botgan, bо‘yinchasi tashqariga chiqib turadi. Qorin qismida tuxum 
hujayra, ustida esa kanal hujayra bо‘yinchasi bor. Ular bir-biri bilan 
qо‘shilib ketadi. Arxegoniy yetilganda bо‘yinchadan shilimshiq 
modda chiqib suvga qо‘shiladi va undagi spermatozoidlarni о‘ziga jal 
etadi. Arxegoniy ichiga kirgan spermatozoidlarni о‘zga jalb etadi. 
Arxegoniy ichiga kirgan spermatozoidlarda bitta tuxum hujayra bilan 
qо‘shilib, uni urug‘lantiradi.
227

---

1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11