G. N. Maxmudova innovatsion iqtisodiyot

 
Lizingning oʻziga xosligi 
Oddiy, uzoq muddatli kreditdan foydalanib, uskunalar sotib olish 
uchun korxona oʻz mablagʻlari hisobidan avans shaklida 15% dan kam 
boʻlmagan toʻlovlarni amalga oshirishi kerak. Lizingda shartnoma mol-
mulkning toʻla qiymati miqdorida tuziladi. Lizing toʻlovlari esa uskunalar 
yetkazib berilgandan soʻng yoki ma’lum bir muddat oʻtgandan keyin amalga 
oshiriladi. 
 
Lizingning salbiy tomoni 
Lizing sxemasidan asosiy vositalarni yangilashni moliyalashtirishda 
foydalanib, korxona daromad soligʻi toʻlashda tannarxdan lizing toʻlovini 
chegirib tashlanishi hisobiga mablagʻlarni tejaydi, lekin jalb qilingan 
qarzning lizing kompaniyasi bank kreditiga oʻz foizlarini qoʻshishi natijasida 
qimmatlashishi sababli, tashkilot xarajatlari yuqori boʻlishi mumkin.

---

163 
Lizing krediti 
Bank krediti kabi lizing kreditini ham oʻz vaqtida qaytarib berish va 
undan foydalanganlik uchun haq toʻlash kerak. Bank kreditiga ham, lizing 
kreditiga ham qarz olinishi asos boʻladi. Bank kreditini berishda ham, lizing 
kreditini berishda ham u yoki bu loyihani investitsiyalash qanchalik 
maqsadga muvofiq ekanligi haqida puxta ishlangan qaror qabul qilinadi. 
 
Forfeyting operatsiyalari 
Tijorat veksellari muomalasining rivojlanishi pirovard natijada xalqaro 
forfeyting operatsiyalarini yuzaga keltirdi. Bu operatsiyalar oʻtgan asrning 
50-yillarning oxiri va 60-yillarning boshlarida xalqaro savdo kon’yunkturasi 
va tarkibidagi jiddiy oʻzgarishlar natijasida paydo boʻldi.
Forfeyting operatsiyasining mazmuni shundaki, bunda eksportyor 
tijorat veksellarini regress huquqisiz bankka sotadi. Ya’ni vekselning 
emitenti toʻlovga noqobil boʻlib qolgan taqdirda ham bank eksportyorga 
da’vo qilish huquqiga ega boʻlmaydi. Forfeyting operatsiyalari eksportyorga 
valyuta mablagʻlarini mobilizatsiya qilish imkonini beradi, banklar uchun 
esa sezilarli daromad olish manbaidir. 
Xaridorlarning kreditga olgan tovarlarining asosiy qismi koʻpchilik 
hollarda 
veksel 
bilan 
rasmiylashtiriladi, 
shu 
sababli 
forfeyting 
operatsiyalarida oddiy va oʻtkazma tijorat veksellaridan keng foydalaniladi.
Agar importyor birinchi toifali qarzdor degan yuqori reputatsiyaga ega 
boʻlmasa, unda forfeyting operatsiyasi boshqa bank kafolati bilan 
ta’minlanishi lozim. Aks holda, forfeytor yirik miqdorda zarar koʻrib qolishi 
mumkin.