G‘. M. Milliy iqtisodiyotda axborot tizimlar va texnologiyalar

Pochtali-server (Mail Server) — xuddi faks-server kabi, lekin yelektron pochtani tashkil yetish uchun yelektron pochta qutilari ishlatiladi.
Bosma serveri (Print Server) — tizimli printerlarni samarali ishlatish uchun.
Apparatli vositalar bilan bir qatorda AXT o‘zining tarkibiga murakkab dasturli va ma’lumotli ta’minotni ham olishi kerak.
Superkompyuter. Ilmiy va muhandislik vazifalarni bajarishda ayni vaqtdagi ishlov berishning eng katta tezligiga ega bo‘lgan kompyuterlar sinfining ixtiyoriy vakili.
Demak, superkompyuter – bu hozirgi vaqtdagi eng quvvatlilar sinfiga mansub bo‘lgan kompyuter hisoblanadi. Bu eng katta tezlikka va xotira hajmiga ega kompyuterdir. U ko‘pprosessorli yoki ko‘p mashinali bo‘lib, umumiy xotira va umumiy tashqi qurilmalardan iborat bo‘lishi mumkin. Superkompyuterning arxitekturasi hisoblashlarni parallel yoki konveyer shaklida bajarilishiga bog‘liq. Ushbu jarayonni Flinn bo‘yicha tasniflash qabul qilingan.

Manba:

2. 
   – rasm. Titan Superkompyuter (Cray XK7)
   

Superkompyuterning tezligi flops birligida o‘lchanadi.

FLOPS (ingl . Floating point Operations Per Second, flops deb o‘qiladi ) — kompyuterlarning tezligini o‘lchsh birligi bo‘lib, bir soniyasida haqiqiy sonlar bilan nechta operatsiya bajara olishligini bildiradi.
Uning quyidagi o‘lchamlari mavjud :
1 megaflops (MFLOPS) - soniyasida 10⁶ (1 million) operatsiyalar;
1 gigaflops (GFLOPS) - soniyasida 10⁹ (1 milliard) operatsiyalar;
1 teraflops (TFLOPS) - soniyasida 10¹² (1 trillion) operatsiyalar;
1 petaflops (PFLOPS) - soniyasida 10¹⁵ (1 ming trillion) operatsiyalar.
Super EHM ishlab chiqarish har qanday davlat uchun uning harbiy va texnik rivojlanishiga juda katta ta’sir ko‘rsatadi va uning prestijini belgilab
beradi. Superkompyuterlar boshqa kompyuterlarga nisbatan har tomonloma yaxshi ko‘rsatkichlarga ega bo‘lgan kompyuterlar tushuniladi.
1960-yillarda superkompyuterlarni ishlab chiqish bo‘yicha CDC (Control Data Corporation) firmasi ilg‘or edi. Injener Seymur Krey (Cray, Seimour; 1925-1996) boshchiligida ushbu firma CDC-5000, CDC-6000, superkompyuterlarini ishlab chiqdi. 1963-yilda CDC-6600 kompyuteri ko‘p yillar davomida dunyo bo‘yicha eng kuchli kompyuter hisoblangan. Uning tezligi 3 mln flops (float operation per second) bo‘lgan. Keyinchalik CDC-8000 - tezligi 10Mfloaps , Cyber va STAR-100 (1970-yilda) tezligi 100 Mflops bo‘lgan. Ushbu toifadagi kompyuterlarda masofadan turib ishlash imkonini yaratish maqsadida CyberNet hisoblash tarmogi yaratilgan.
Ushbu firmaga raqobat bo‘lgan Burruoghs (Berrouz deb o‘qiladi)
firmasi ILLIAC-IV (1973-yilda) kompyuterini yaratdi, uning tezligi
200 Mflops bo‘lib, o‘sha paytda dunyoda eng kuchli kompyuter
hisoblangan.
1972-yilda Seymur Krey CDC firmasidan ketib, uzining Cray Research firmasini tuzdi. 1976-yilda Cray-1 (166 Mflops), 1985-yilda Cray-2 (1 Gflops), 1992-yilda Cray-3 (10 Gflops) kompyuterini ishlab chiqargan.
2001-yilda Xitoyda “Magic Cube” superkompyuteri yaratildi va birinchi o‘nlikdan o‘rin egalladi. Uning hisoblash tezligi 200 Tflops.
2011-yil 14-noyabrda Top-500 kompyuterlar ro‘yxati e’lon qilindi. Unga binoan 1-o‘rinda Yaponiyada ishlab chiqilgan “K computer” (10.5 petaflops) va RIKEN Milliy institutda joylashtirilgan. 2-o‘rinda Xitoyda ishlab chiqilgan superkompyuter Tinahe-1A (2.5 petaflops). 3-o‘rinda AQShda ishlab chiqilgan va Ok-Ridj Milliy laboratoriyasida joylashgan superkompyuter Cray Jaguar (1.7 petaflops). Qolgan o‘rinlar: 4.Dawning Nebulae, Xitoy. 1.27 petaflops. 5. Tsubame 2.0, Yaponiya. 1.91 petaflops.
Quyidagi 1.6.3 - jadvalda 2018-yil iyun holatiga nisbatan dunyoda 5 ta eng quvvatli superkompyuterlar ro’yxati keltirilgan.
Hozirgi vaqtgacha 202 ta supercomputerlar Xitoyda, 104 tasi AQSh da, 36 tasi Yaponiyada, 22 tasi Buyuk Britaniyada, 21 tasi Germaniyada va 18 tasi Fransiyada ishlab chiqilgan.
Keyingi yo‘nalish bu mini EHM (yoki kichik EHM), ushbu sohada Digital Equipment (DEC) firmasi tomonidan ishlab chiqish yo‘lga qo‘yilgan edi. Ushbu firma 1957-yilda tuzilgan bo‘lib, 1965-yilda PDP-8 (Programmed Data Processor) minikompyuterini ishlab chiqdi.
Jadva l .6.3

№