From Vikipediya Jump to navigationJump to search

Юқори босим ва температура остидаги ёниш махсулотлари энергиясини кураклар ёрдамида ротор валининг механик энергиясига айлантирувчи иссиқлик машинаси газ турбинаси дейилади.

Газ турбиналари ҳам буғ турбиналаридай бўлиб, фақат уларда буғ ўрнига ёниш маъсулоти – тутун асосий иш жисми ҳисобланади.ГТҚ газ – турбинаси-двигателаpи ва ёрдамчи қурилмалардан иборат. Двигателаp таркибига турбина, ёниш камераси, компрессорлар, ёқилғи насоси, бак, электр генератори, регенератив иссиқлик алмаштиргичлар киради.
Ёрдамчи қурилмалар жумласига ГТҚ нинг қайси мақсадда ишлатилишига қараб қуйидагиларни киритиш мумкин: газ йўллари, қувурлар, ишга тушириш қурилмалари, мойлаш тизимлари, сув таoминлаш қурилмалари ва бошқалар. ГТҚ даги турбина, электр генератори, ҳаво компрессори ва ёқилғи насоси ягона умумий валда жойлаштирилади. Охирги 20 – 30 йил мобайнида ГТҚ хусусан транспорт ва энергетикада кенг қўлланила бошланди. Энергетикада қўлланиладиган ГТҚлари электр энергияси етишмасдан қолганда, энергетик тизимда бузилишлар бўлганда истеoмолчиларни электр энергиясига бўлган талабини қондириш мақсадида ишлатилади. Бундай ГТҚ ларнинг қуввати 1–100 МВт оралиғида бўлиб, йил мобайнида 1500 соатдан ортиқ ишлатилмайди. Денгиз кемаларидаги ГТҚ асосий энергия манбаи ҳисобланади ва уларнинг қуввати 30 кВт дан 10 МВт гача бўлади.
Нефтни ҳайдашда, газ магистрали қувурларида, турли хил компрессорларни ишлатишда ГТҚ лари асосий механик энергия манбаи ҳисобланади. ГТҚ авиация транспортидаги турбореактив, турбовинтли реактив самолётларнинг асосий ва форсаж (французча fоrcer - жадаллаштирмоқ) двигателларида ҳам кенг тадбиқ этилган.
Ҳозирги замон ГТҚ нинг деярли ҳаммаси ёниш маъсулотлари турбинанинг оқим қисми орқали ўтадиган схема бўйича ишлайди.
Шу сабабли газ турбиналарида ишлатиладиган ёқилғи таркибида зарарли аралашмалар миқдори жуда кам бўлиши керак. Бундай ёқилғилар жумласига табиий газ, яхши тозаланган сунoий газлар (домна гази, кокс гази, генератор гази) газ турбиналарида ишлатиладиган махсус суюқ ёқилғи (дизелp, мотор ёқилғиси, соляр мойи) киради.