From Vikipediya Jump to navigationJump to search

7 Мавзу: СУВ БУҒИ

Режа: 1.Сув буғининг асосий хососий хосалари.

2.Тўйинган буғ.
3.Нам тўйинган буғ.
4.Қуруқ тўйинган буғ,Ўтта қизиган буғ.

Сув буғи замонавий иссиқлик энергетикасининг асосий иш жисмидир. Ундан кўпчилик технологик жараёнларда ҳам фойд аланилади. Шунинг учун ҳам сув ва сув буғининг термодинамикавий хоссаларини текшириш катта аҳамиятга эга.

Жисмни суюқ ҳолатидан газ ҳолатига ўтиш жараёни буғ ҳосил бўлиш деб айтилади. Суюқликнинг фақат эркин сиртидан ва ҳар қандай температурада буғ ҳосил бўлиш жараёнига буғланиш дейилади.
Буғланишнинг моҳияти шундан иборатки, суюқлик сиртидаги тезлиги юқори, яъни кинетик энергияси катта бўлган молекулалар қўшни молекулаларнинг тортишиш кучларини енгиб суюқликдан атроф муҳитга учиб чиқадилар.
Буғланиш суюқликнинг табиатига ва температурасига боғлиқдир. Температура кўтарилиши билан буғланиш тезлиги ортади. Буғланиш жараёнида суюқликнинг температураси камаяди, чунки суюқликдан тезлиги юқори бўлган молекулаларнинг учиб чиқиши туфайли қолган молекулаларнинг ўртача энергияси пасаяди.
Суюқликка иссиқлик узатилганда унинг температураси кўтарилиб буғланиш жадаллашади. Суюқликнинг табиатига ва босимига мос температурада буғланиш суюқликнинг бутун ҳажми бўйича рўй беради.
Натижада жадал равишда буғ пуфакчалари идиш деворларига ҳамда суюқлик ҳажмида пайдо бўлади ва катталашиб суюқлик сиртига қалқиб чиқиб ёрилади. Бундай ҳодиса қайнаш дейилади. Қайнаш суюқлик сиртидаги босимга боғлиқ, яъни босим ортса, қайнаш температураси ҳам ортади ва аксинча.
Жисмни газ ҳолатидан суюқ ҳолатига ўтиши конденсация деб айтилади. Конденсация жараёни буғ ҳосил бўлиши каби ўзгармас температурада рўй беради. Буғнинг конденсацияланиши натижасида ҳосил бўлган суюқликка конденсат дейилади.
Қаттиқ жисмни бирданига буғ ҳолатига ўтиши сублимация дейилади. Буғнинг қаттиқ ҳолатга ўтиши эса десублимация дейилади.
Суюқлик сиртидан қанча молекула учиб чиқиб газ ҳолатига ўтса ва худди шунча молекула конденсацияланиб суюқлик ҳолатига қайтса, бундай ҳодиса тўйиниш ҳолати деб қабул қилинган, яъни буғ сув билан мувозанатда бўлади. Суюқлик билан динамик мувозанатдаги буғ тўйинган буғ дейилади. Суюқликнинг эркин сирти устидаги бўшлиқни тўйинтирадиган буғга нам буғ дейилади. Тўйинган нам буғда майда сув томчилари бўлади. Ҳосил қилинган нам буғга яна қўшимча иссиқлик миқдори узатилса, унинг таркибидаги жуда майда сув томчилари буғ ҳолатига ўтади ва тўйинган қуруқ буғ ҳосил бўлади.
Нам буғдаги қуруқ тўйинган буғнинг массавий улушига буғнинг қуруқлик даражаси дейилади ва х ҳарфи билан белгиланади. Нам буғдаги суюқликнинг массавий улушига намлик даражаси дейилади ва у ҳарфи билан белгиланади ва у=1-х бўлиши табиий.