From Vikipediya Jump to navigationJump to search

Ҳолат параметрлари

Моддалар, одатда, қуйидаги учта асосий ҳолатнинг биттасида бўлади: газ, суюқлик ва қаттиқ жисм кўринишида. Плазма деб аталувчи ионланган газни баъзан модданинг тўртинчи ҳолатидан иборат деб ҳисоблайдилар.

• 
  Битта жисмни ўзи турли шароитларда турли ҳолатларда бўлиши мумкинлиги муқаррардир. Текширилаётган жисм берилган ўзгармас шароитларда ҳар доим битта ҳолатдагина бўлади, масалан, сув атмосфера босими ва 200С температурада фақат буғ кўринишида бўлади.
  

Модданинг хоссаси интенсив ва экстенсив бўлиши мумкин. Тизимдаги модда миқдорига боғлиқ бўлмаган хоссалар интенсив хоссалар деб айтилади (босим, температура ва бошқалар).
Модда миқдорига боғлиқ бўлган хоссалар экстенсив хоссалар деб айтилади. Солиштирма, яъни модда миқдори бирлигига нисбатан олинган экстенсив хоссалар интенсив хоссалар маoносига эга бўлиб қолади.
Термодинамикавий тизимларнинг ҳолатини белгиловчи интенсив хоссалар тизим ҳолатининг термодинамикавий параметрлари деб айтилади. Ҳолат параметрларидан энг кўп тарқалгани жисмнинг абсолют температураси, абсолют босими ва солиштирма ҳажмидир.

Температура

Температура жисмнинг иссиқлик ҳолатини тавсифлайди. Иссиқликнинг фақат кўпроқ қиздирилган жисмдн камроқ қиздирилган жисмгагина, яъни юқори температурали жисмдан паст температурали жисмга ўтиши тажрибадан жуда яхши маълум. Шундай қилиб, жисмлар температураси бу жисмлар орасида иссиқликнинг ўз-ўзидан ўтиши мумкин бўлган йўналишни аниқлайди.
Термодинамикавий тадқиқотларда 1848 йилда буюк инглиз олими Келpвин таклиф этган шкаладан фойдаланилади. Кeлpвин шкаласининг ноли сифатида идеал газ молекулаларининг тартибсиз ҳаракати тўхтайдиган температура қабул қилинган: бу температура абсолют нолp дейилади. Абсолют нолp Целpсий шкаласи бўйича – 273,15С температурага мувофиқ келади. Келвин шкаласи бўйича ҳисобланадиган температура доимо мусбат бўлади. У абсолют температура ёки Келpвин бўйича температура дейилади