Foiz riski, turlari va foiz stavkalari. Foizlar bilan operatsiyalar. Foizlarning o‘rtacha qiymatlari

5.4. O‘zgaruvchan foiz stavkasi
Amaliyotda kredit berilgan muddat mobaynida foiz stavkasi o‘zgarishi mumkin bo‘lgan vaziyat ham kuzatilishi mumkin.
5.4.1-misol. Mamlakatdagi real iqtisodiy vaziyatni hisobga olgan holda, bank bir yilga 10 mln sh.b. miqdorida kredit berish uchun quyidagi shartlarni qo‘ydi: dastlabki 60 kun uchun kredit foizi 20% ni tashkil qiladi; keyingi 60 kun uchun 22%, keyingi 60 kun uchun 24%, keyingi 60 kun uchun 26%, keyingi 60 kun uchun 28% va qolgan 65 kun uchun 30%. Bankka qaytarilgan summani aniqlang.
Agar t₁ – r₁ kredit foizi qo‘llaniladigan kreditning 1-davri davomiyligi, r₂ kredit foizi qo‘llaniladigan 2-davr davomiyligi t₂ va hokazo bo‘lsa, u holda qaytariladigan summani quyidagicha aniqlash mumkin:
 
5.4.2-misol. Tovarning narxi 40% ga, keyin yana 25% ga kamaydi. Tovarning narxi boshlang‘ich narxga nisbatan necha foizga kamaygan?
Pasayish foizlari r₁ = 40% va r₂ = 25% ga teng bo‘lgani uchun, pasayish indeksi i₁ = 0,4 va i₂ = 0,25 ni tashkil qiladi. Tovarning yangi qiymati (1 - 0,4)(1 - 0,25) = 0,45 ni yoki eski narxning 45% ini tashkil qiladi, shuning uchun tovar narxi 100 – 45 = 55% ga kamaydi.
5.4.3-misol. Birinchi oyda tovar narxi 25% ga oshdi va ikkinchi oyda avvalgi darajasiga qaytdi. Tovarning yangi narxi necha foizga kamaydi?
Agar tovar narxi 100 sh.b. bo‘lsa, qimmatlashgandan so‘ng uning narxi 100*(1+0,25) = 125 sh.b. bo‘lgan, keyin esa arzonlagandan so‘ng yana 100 sh.b. bo‘lib qolgan, ya’ni, uning narxi _{ } ga kamaygan.
5.4.4-misol. Bir yil mobaynida tovarning so‘mdagi narxi 500% ga, xuddi shu tovarning dollardagi narxi esa 20% ga oshdi. Dollarning so‘mga nisbatan kursi necha foizga o‘zgargan?
Tovar narxi R so‘m, keyin esa (6R) so‘m, ya’ni, uning qiymati 500% yoki 6 martaga oshgan deb olsak, u holda dollar ekvivalentida tovar avval D $, keyin esa (1,2D) $ bo‘lgan. Ayonki, inflyatsiyaga qadar dollarning so‘mga nisbatan kursi _{ } ni, inflyatsiyadan so‘ng _{ } ni tashkil qilgan. O‘z navbatida, dollarning so‘mga nisbatan kursi _{ } ni tashkil qilgan yoki 400 foizga oshgan.