Foiz riski, turlari va foiz stavkalari. Foizlar bilan operatsiyalar. Foizlarning o‘rtacha qiymatlari

5.2.1-rasm. Fiksirlangan foiz stavkalari uchun kapitalning oshirilgan qiymatining t muddatga bog‘liqligi
Dastlabki davrda R omonatga egamiz. Biz yil oxiriga qadar ushbu summaning maksimal o‘sishiga erishish vazifasini qo‘yamiz. Agar bank yillik r% ni bersa, u holda yil mobaynida saqlangani uchun omonat r% ga ko‘payadi, har qanday qisqa muddat davomida omonat ushbu muddatga mutanosib ravishda ko‘payadi, masalan, bir oy davomida o‘sish (r/12)% va bir kun uchun (r/365)% ni tashkil etadi. Omonatni ochish va yopish operatsiyasi uzluksiz amalga oshiriladi deb tasavvur qilsak (faqat nazariy jihatdan), u holda quyidagi umumiy masalani ko‘rib chiqish mumkin.
Bankka yillik r% bilan qo‘yilgan R summa t yil saqlanadi. [0; t] kesmani teng davrlarga ajratib, nazariy jihatdan mumkin bo‘lgan yakuniy summani olamiz:

Shunday qilib, omonatning yakuniy summasi uchun uzluksiz foiz formulasini hosil qilamiz:


_{ } (5.2.4)
bu yerda, _{ } .
Masalan, r = 100% yillik stavkada ikkinchi yil oxiriga kelib R = Re² = R · 7,41 olish, ya’ni, boshlang‘ich omonatni yetti martadan ko‘proq oshirish mumkin.
5.2.1-misol. 300 ming sh.b. summani 10% yillik stavka bo‘yicha uzluksiz va oylik foiz hisoblashda ikki yil uchun oshirilgan qiymatlar orasidagi farqni toping.
Foizni uzluksiz hisoblashda oshgan summa quyidagicha bo‘ladi:
_{ },421 ming sh.b
oylik foiz hisoblashda oshgan summa quyidagiga teng:
_{ } = 366,117 ming sh.b
farq esa quyidagicha:
366421 – 366117 = 304 sh.b.
Foiz riskini baholashda foiz marjasidan foydalaniladi.
Foiz marjasi daromad keltiruvchi aktivlar bo‘yicha foiz daromadlar bilan kredit tashkilotining majburiyatlari bo‘yicha foizli xarajatlari o‘rtasidagi farq tushuniladi. Foiz marjasining haqiqiy darajasi quyidagi formula orqali aniqlanadi:
_{ } (5.2.5)
bu yerda: M_haq - foiz marjasining haqiqiy darajasi;
D_f - foizli daromad;
X_f - foiz to‘lovlari bo‘yicha xarajatlar;
A_f - foizli daromad keltiruvchi aktivlar.
Foiz marjasining hajmiga ta’sir qiluvchi omillarga investitsion qo‘yilmalarining tarkibi va hajmi hamda ularning manbasi, to‘lovlar muddati, foiz stavkalarining foydalanilishi va ularning harakati kiradi.
Ta’minlangan va yuqori riskli kreditlarni uzoq va qisqa muddatlarda joylashtirish, shuningdek kreditlash hajmi daromad qo‘yilmalarni aniqlaydi. Foiz marjasining hajmiga kredit qo‘yilmalari va ularning to‘lov vaqtlari bo‘yicha manbasi nisbati, shuningdek foiz stavkalarini ko‘rib chiqish muddatlari ta’sir qiladi.