Foiz riski, turlari va foiz stavkalari. Foizlar bilan operatsiyalar. Foizlarning o‘rtacha qiymatlari

Obligatsiyalar narxi

Muddati 1 yil	Muddati 10 yil
5%	1095,26	1772,16
10%	1045,46	1307,22
15%	1000,00	1000,00
20%	958,33	790,38
25%	920,00	642,98

5.5.1-jadval ma’lumotlarini 5.5.1-rasmda grafik tarzda tasvirlaymiz.

5.5.1-rasmda ko‘rinib turibdiki, uzoq muddatli obligatsiyalar narxi qisqa muddatli obligatsiyalarga qaraganda bozor stavkasi o‘zgarishiga ancha ta’sirchan, chunki obligatsiyaning bozor narxi obligatsiya daromadliligi joriy bozor stavkasiga teng bo‘ladigan darajada o‘rnatiladi.

5.5.1-rasm. Bozor stavkasini uzoq va qisqa muddatli obligatsiyalar narxiga ta’siri
Shunday qilib, bozor stavkasi 15% dan 20% gacha ortganda, 15% lik kupon obligatsiya egasi qaytarish muddati 1 yil bo‘lganda bir marta, 10 yil bo‘lganda 10 marta nominalning 5% ini yo‘qotadi. O‘z navbatida, stavka oshgan zahoti obligatsiya sotilsa, uning egasi kelgusi zararlarning joriy qiymati uchun nominal qiymatdan kamroq narxga umid qilishi mumkin.
Masalan, 1 yil muddatli obligatsiya uchun zararning joriy qiymati quyidagiga teng:
_{ } sh.b
qaytarish muddati 10 yil bo‘lgan obligatsiya uchun esa


Bu yig‘indida birinchi qo‘shiluvchi birinchi yil uchun, ikkinchisi – ikkinchi yil uchun va oxirgisi – o‘ninchi yil uchun zararlarga javob beradi. Birinchi holda obligatsiya narxi 1000 – 41,67 = 958,33 sh.b., ikkinchi holda esa 1000 – 209,62 = 790,38 sh.b.
Shu tariqa, boshqa barcha teng sharoitlarda foiz stavkalari riski uzoq muddatli obligatsiyalar uchun yuqoriroqdir.
Ta’kidlash joizki, qisqa muddatli obligatsiyalar bo‘yicha foiz stavkalari riski uzoq muddatli obligatsiyalar bo‘yicha foiz stavkalari riskidan kamroq bo‘lishiga qaramay, qayta investitsiyalash riski, ya’ni, qayta investitsiyalash paytida daromadlarni kamaytirish riski aynan qisqa muddatli obligatsiyalar uchun yuqoridir. Darhaqiqat, bozor foiz stavkasi 15% dan 10% gacha tushirilsa, qaytarishda olingan 1 yil muddatli 15% lik kuponli obligatsiya faqat 10% bilan qayta investitsiyalanshi mumkin, ayni vaqtda o‘n yillik obligatsiya o‘n yil davomida 15% lik daromadlilikni ta’minlaydi, ya’ni, birinchi holda obligatsiya egasi har yili nominal qiymatning 5% ini yo‘qotadi.