Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni

“Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni”. Samarqand 2019-yil 13-14 dekabr.
 
369 
5. Саидов А.С.// Альтернативная энергетика и экология (International Scientific Journal for 
Alternative Energy and Ecology) 2010.В.3(83).с.22-25. 
6. Саидов А.С., Лейдерман А.Ю., Маншуров Ш.Т.// Альтернативная энергетика и экология 
(International Scientific Journal for Alternative Energy and Ecology) 2011.В.5(97).с.27-33. 
ҚУЁШ КОНЦЕНТРАТОРИНИ ТАЙЁРЛАШ ВА УНИНГ ИССИҚЛИК ХОССАЛАРИ 
 
Файзиев Шахобиддин Шавкатович 
БухДУ физика кафедраси мудири, физика-математика фанлари бўйича фалсафа доктори. 
Темиров Соҳиб Амонович 
БухДУ физика кафедраси 2-босқич магистранти 
Муқобил энергия манбаларидан кенг фойдаланиш ҳар бир мамлакатнинг устувор 
мақсадлари ҳамда энергетика ҳавфсизлиги вазифаларига мувофиқ келади ва энергетика 
соҳасининг жадал ривожланаётган йўналишларидан ҳисобланади. Республикамизда қайта 
тикланувчан энергия манбаларини ривожлантириш борасида маълум ишлар амалга 
оширилмоқда. 
Бухорода қуёш энергиясидан самарали фойдаланиш борасида кўпгина изланиш амалга 
оширилмоқда. Бу изланишлар бизга ананавий энергия манбалари кўмир, ўтин, нефт 
маҳсулотлари ва табиий газ каби табиий ёқилғи манбалари тежаб қолишга ёрдам беради. 
Дунёдаги глобал экологик муаммо ҳисобланиб тоза энергиядан фойдаланишни халқ 
хўжалигида ишлатиш ҳозирги кунда дунё олимларининг диққат марказида бўлиб қолди. Қуёш, 
шамол, геотермал энергиялари, дарё сувларининг потенциал энергияси ва океан сувларининг 
кўтарилиб тушиш энергиялари каби муқобил энергия манбаларидан кенг фойданиш 
усулларини яратиш ва қўллаш юқорида келтирилган муаммолар ечимининг мавжуд бўлиши 
қатор адабиётларда ўз аксини топган [1]. 
Ер юзидаги инсониятнинг кўпайиши айниқса, сўнгги ўн йилликда жамиятнинг улкан 
ривожланиши энергия сарфини ортишига олиб келмоқда. Бу талабни қондиришнинг 
экологияни бузмайдиган, зарарсиз йўлларини излаб топиш фан ва техниканинг асосий долзарб 
масалаларидан бири бўлиб ҳисобланади. Энергияга бўлган талабнинг кескин ортиши 
алтернатив ноананавий энергия манбаларидан зудлик билан фойдаланишга олиб келади. Қуёш 
энергиясидан халқ хўжалиги соҳаларида, жумладан, қишлоқ хўжалигида кенг миқёсда 
фойдаланишнинг самарали йўлларини излаб топиш шулар жумласидандир. 
Уй рўзғор ишлари учун мўлжалланган айниқса сувни қайнатиш ёки кўп сонли бўлмаган 
оилага овқат тайёрлашга мўлжалланган қуёш ўчоқлари асосидаги ошхоналарда 
фойдаланилиши мумкин бўлган параболик концентратор ҳақида маълумотлар келтирилган. 
Ушбу қурилма параболоид шаклдаги концентратордан иборат бўлиб, у кўп сонли 
кўзгуларлардан ташкил топган.
Фокус масофаси 0,9 м, асосининг текислиги юзаси 0,635 м2 га тенг. Юзаси 0,05х0,05 м 
ўлчамдаги жами 256 та майда кўзгу-ойналар билан қопланган. Бу кўзгуларга тушаётган қуёш 
нури, ҳар бир кўзгудан қайтиб, концентратор фокус масофасида жойлашган нур қабул қилгичда 
йиғилади. Нур қабул қилгичларда ҳарорат 400 
0
C гача кўтарилиши қайд қилинган.
Қуёш нурини фокал нуқтада самарали йиғилиши ва Қуёш нури силжишини кузатиб 
бориш учун тайёрланган концентратор механик бошқариладиган ғилдиракларга ўрнатилди. 
Ишлаб чиқилган ва тайёрланган мазкур қурилмани тайёрлашда маҳаллий, арзон ва бизнинг 
маҳаллий шароитда кенг ишлаб чиқарилаётган материаллардан фойдаланилди. Қуёш нурлари 
қурилманинг юзасига тўлиқ тушиши учун концентратор қуёш ҳаракати ва тушиш бурагига 
қараб, мос равишда ҳолати ўзгартирилиб турилди. Ушбу жараён тагликка ўрнатилган 
ғилдираклар ёрдамида амалга оширилди. Қурилманинг параболоид қисмини горизонтга 

---