«fizika va kimyo» kafedrasi hayvonlar biokimyosi

 
2-Mashg’ulot
LIPIDLAR VA ULARGA XOS SIFAT REAKSIYALARI 
 
Lipidlar o‘simliklarda va hayvonlarning barcha qismlarida ko‘p tarqalgan, 
suvda erimaydi, ammo organik erituvchilarda - efir, atseton, benzol, xloroform va 
boshqalarda yaxshi eriydigan tabiiy organik birikmalardir. 
O‘simliklar va hayvonlar tarkibidagi moy va moysimon moddalar zaxira 
holda to‘planishi yoki xujayraning struktura komponentlarini tashkil qilishi
mumkin. Zaxira holdagi va protoplazmatik moylar turli xil biokimyoviy 
vazifalarni bajaradi. O‘simlik organlarida, xususan urug‘ tarkibidagi moylarni 
aniqlash uchun avvalo ular dietil efir yordamida ekstraktsiya qilinadi. Bunda efirli 
ekstratga turli xil lipidlar o‘tadi. O‘simliklar tarkibida erkin lipidlardan tashqari 
bog‘langan lipidlar va mustaxkam bog‘langan lipidlar ham bo‘ladi. Bog‘langan 
lipidlarni ajratib olish uchun avval qaynoq etonol, so‘ngra dietil efir bilan 
ekstraktsiya qilinadi. Mustaxkam bog‘langan lipidlirni va bog‘langan lipidlarni 
ajratib olgandan so‘ng qolgan cho‘kma kislota yoki ishqor yordamida ishlanadi, 
so‘ngra dietil efir bilan ajratib olinadi. 
Lipidlar organizmda quyidagi asosiy vazifalarni bajaradi: 
1.Ular 
membranalarning struktura komponenti bo’lib hisoblanadi. 2.Metobolitik 
jarayonlar borishida sarflanadigan yoqilg’ining zahira holdagi formasi. 
3.Transport funksiyasi. 4.Himoya funksiyasi. 

---

Lipidlar yuqori molekulali yog‘ kislotalar hosilasi bo‘lib, ikkita asosiy 
guruhlardan tashkil topgan. Bulardan biri haqiqiy lipidlar bo‘lib, yog‘ kislotalari va 
gliserin birikmalardan tashkil topgan. Ikkinchi guruhga eruvchanligiga ko‘ra 
yog‘larga o‘xshagan boshqa birikmalar kirib, psevdolipidlarni tashkil etadi. 
Lipidlar kimyoviy tarkibiga, tuzilishiga va organizmdagi funksiyasiga qarab 
quyidagi guruhlarga bo‘linadi. Yog‘lar, mumlar, fosfotidlar, glikolipidlar, 
lipoproteinlarga bo‘linadi. Hayvon organizmidagi funksiyasiga qarab yog‘lar ikki 
xil bo‘ladi. Zaxira yog‘lar hamda protoplazmatik yog‘lar.