Pediatriya va xalq tabobati fakulteti dekani J. A

“TASDIQLAYMAN”

___________________
«____» ______________2022 y.
Pediatriya va xalq tabobati fakulteti dekani J.A.Mustanov
KALENDAR-TEMATIK REJA
2022-2023 o‘quv yili

Kafedra: Tibbiy va biologik kimyo

Fan: Biokimyo
Yo’nalish: Davolash,
Kurs: 2 semestr: III
Semestr uchun ajratilgan soat: 60
Ma’ruza –12 soat
Amaliy va laboratoriya mashg‘uloti – 48 soat

Ma’ruza mashg‘ulotlari

№	Sana	Mashg‘ulot mavzusi	Soat
1	5-17 sentabr 2022 yil	Biologik membranalar. Biologik oksidlanish Membranalarning biologik vazifalari. Membranalarning umumiy xususiyatlari Moddalarning membrana orqali o‘tkazilishi. Membrana retseptorlari. Tirik hujayradagi endergonik va ekzergonik reaksiyalar. Makroergik moddalar. Elektron tashish zanjiri komponentlari. Oksidlanishli fosforlanish mexanizmi Nafas olish zanjiri ingibitorlari.	2
2	19-30 sentabr 2022 yil	Katabolizmning umumiy yo‘llari. Uglevodlar almashinuvi. Katabolizmning umumiy yo‘llari. Piruvatning oksidlanishli dekarboksillanishi. Limon kislotasi sikli (Krebs sikli) va uning vazifalari. Katabolizmning umumiy yo‘llarini nafas olish zanjiri bilan bog‘liqligi. Uglevodlarning hazmlanishi va so‘rilishi. Glikogen sintezi va parchalanishi, uning fiziologik ahamiyati. Glyukozaning aerob va anaerob parchalanishi va uning fiziologik ahamiyati. Glyukoneogenez boshqarilishi va ahamiyati. Qonda glyukoza gomeostazini boshqarilishi.	2
3.	3-15 oktabr 2022 yil	Lipidlar almashinuvi biokimyosi. Odam to‘qimasi asosiy lipidlarining tuzilishi va tasnifi. Yog‘larni hazmlanishi. Odam organizmi uchun yog‘lar resintezining ahamiyati. Xilomikronlarning hosil bo‘lishi va lipidlar transporti. Yog‘ to‘qimasida yog‘larning to‘planishi, sarflanishi va uning boshqarilishi. Yog‘ kislotalari biosintezi, katabolizmi va uning fiziologik ahamiyati. Xolesterin biosintezi, metabolizmi va uni boshqarilishi. Murakkab lipidlar almashinuvi: fosfolipidlar va glikolipidlar sintezi va parchalanishi. Lipidlar almashinuvi buzilishlarining biokimyoviy asoslari: semirish, metabolik sindrom, ateroskleroz, o‘t tosh kasalligi, sfingolipidozlar.	2
4	17-29 oktabr 2022 yil	Oqsillar almashinuvi biokimyosi. Organizmdagi oqsillarning dinamik holati. Azot balansi. Ovqat tarkibidagi oqsil me’yori. Oqsillarning biologik qiymati. Oqsillarning hazmlanishi. Hazmlanishni boshqarishning biokimyoviy mexanizmlari: oshqozon-ichak yo‘li mahalliy gormonlari. Oshqozon ichak yo‘llari kasalliklarining biokimyoviy asoslari. Parenteral ovqatlanish.	2
5	31-oktabr-12-noyabr 2022 yil	Aminokislotalar almashinuvining umumiy va xususiy yo‘llari. Aminokislotalar almashinuvining umumiy yo‘llari. Transaminlanish: aminotransferazalar, B6 vitaminining kofermentlik vazifasi. Dezaminlanish. Aminokislotalarning dekarboksillanishi. Biogen aminlar: gistamin, serotonin, aminomoy kislota, katexolaminlarni hosil bo‘lishi va funksiyalari. Azot almashinuvining oxirgi mahsulotlari: ammoniy tuzlari va siydikchil biosintezi Giperammoniemiyalar. Alohida aminokislotalar almashinuvi. Aminokislotalar almashinuvining buzilishlari.	2
6	14-noyabr-26-noyabr 2022 yil	Nukleotidlar almashinuvi. Purin nukleotidlarining biosintezi. Inozin kislota - adenil va guanil kislotalarning o‘tmishdoshi sifatida. Purin nukleotidlarining katabolizmi. Pirimidin nukleotidlarining parchalanishi va biosintezi. Dezoksiribonukleotidlar biosintezi. Timidil nukleotidlar sintezi. Purin va pirimidin nukleotidlari biosintezining koordinatsiyasi va buzilishlari (giperurikemiya, oratatsiduriya).	2
Semestr bo’yicha jami:				12

Amaliy va laborator mashg‘ulotlar

№	Sana	Mashg‘ulot mavzusi	Soat
1	5-10 sentyabr 2022 yil	Moddalar almashinuviga kirish. Ovqatlanish biokimyosi. Metabolizm to‘g‘risida tushuncha. Moddalar almashinuviga kirish. Moddalar almashinuvining bosqichlari (hazmlanish, so’rilish, oraliq almashinuv, oxirgi mahsulotlarning chiqarilishi). Anabolizm va katabolizm, uni ontogenezda o’zgarib borishi. Ovqatlanish - modda almashinuvining tarkibiy qismi ekanligi, yoshga bog’lik ravishda ovqatlanish. Sut biokimyosi. Ovqat hazmlanishining asosiy prinsiplari. Asosiy oziq moddalari funksiyalari. Ovqatning almashinmaydigan va almashinadigan tarkibiy qismlari va ularni yoshga bog’liqligi. Metabolizm, metabolik yo’llar haqida tushuncha, metabolizm xaritasi. Katabolizm va anabolizm va uni o’rganish usullari. TMI: Tibbiyotda ovqatlanish nazariyasi. Parxez stollari. Anabolik va katabolik jarayonlarni ontogenezda o’zgarib borishi Katabolizm va anabolizm. Uning normal va patologik holatlardagi o’zgarishlari. Miroelementozlar. Ftor, kalsiy miqdorlarining oshib ketishi.	3
2	12-17 sentyabr 2022 yil	Biomembranalar. Membrana retseptorlari. Hujayralarga signallarni o‘tkazish yo‘llari. Biologik membranalar, ularning vazifalari va tuzilishi. Membranalarning umumiy xususiyatlari: ko’ndalang assimmetriya, suyuqlik holati va tanlab o’tkazilish. Moddalarni biologik membranalar orqali tashib o’tilish yo’llari. Membrana reseptorlari. Membrana orqali signallarning o’tkazilishi. TMI: 1. Membranalar buzilishlarni patologik jarayonni kelib chiqishidagi o‘rni.	3
3	19-24 sentyabr 2022 yil	Biologik oksidlanish. Energiya almashinuvi. Biologik oksidlanish to’g’risida tushuncha. Nafas zanjiri, uning organizmda ATF sintezining asosiy yo’li ekanligi. Elektron tashuvchilarning oksidlanish-qaytarilish potensiallari. ADFning fosforillanish yo’llari (substrat va oksidlanishli fosforillanish). Oksidlanish bilan boruvchi fosforillanishning mexanizmi. Nafas nazorati, P/O ko’rsatkichi. Nafas zanjiri ingibitorlari, oksidlanishli fosforillanishning ajratuvchilar. TMI: Energiya almashinuvi boshqarilishi. Mitoxondrial kasalliklar.	3
4	26-30 sentyabr 2022 yil	Katabolizmning umumiy yo‘llari. Katabolizmning ahamiyati. Pirouzum kislotasining oksidlanib dekarboksillanishi. Piruvatdegidrogenaza multiferment sistemasi. Krebs sikli, uning vazifalari, boshqarilishi. TMI: 1. Gipoenergetik holatlar.	3
5	3-8 oktyabr 2022 yil	Uglevodlar almashinuvi va funksiyalari. Ovqat tarkibidagi asosiy karbonsuvlar va ularning organizmdagi ahamiyati. Karbon suvlarning hazmlanishi va so’rilishi, bu jarayonlarni yoshga bog’liqligi. Bijg’ish Sutni ko’tara olmaslik. So’rilgan monosaxaridlarning to’qimalardagi taqdiri. Jigar va muskullarda glikogen biosintezi va uning safarbar etilishi. Glikogen to’planishi va safarbar bo’lishining idora etilishi. Glikogensintaza va fosforilaza fermentlarning fosforillangan, defosforillangan shakllari. TMI: Glikogen kasalliklari (glikogenoz va aglikogenozlar). Glyukoza tashuvchilarining tuzilishi, spesifikligi, klinik ahamiyati.	3
6	10-15 oktyabr 2022 yil	Glyukoza katabolizmi va glukoneogenez. Pentozofosfat yo‘lining ahamiyati. Aerob glikoliz – glyukozaning asosiy katabolitik yo’li ekanligi va uning fiziologik ahamiyati. Glikogenoliz. Vodorodni sitozoldan mitoxondriyaga o’tkazilishining mokki mexanizlari. Anaerob glikoliz, tarqalishi va ahamiyati. Spirtli achish. Glyukoneogenez. Kori va glyukoza-alanin sikli. Glyukoliz va glyukoneogenezning kalit fermentlari va ularning boshqarilishi. Glyukoza oksidlanishining pentozfosfat yo’li, ahamiyati. TMI: Jigarda glikoliz va glikoneogenezni boshqarilishi. Katexolaminlar va glyukokortikoidlarning uglevodlar almashinuviga ta’siri	3
7	17-22 oktyabr 2022 yil	Fruktoza va galaktoza almashinuvi. Glyukoza gomeostazi, boshqarilishi. Fruktoza almashinuvi, bolalarda irsiy fruktozemiya. Galaktoza almashinuvi, irsiy galaktozemiya. Qonda qand miqdorining boshqarilishi va uni yoshga bog‘liqligi. Glikoprotein va proteoglikanlar. Ularning karbonsuv qismlari haqida tushuncha. Amaliy ish: Qonda glyukoza miqlorini glyukometr asbobida va fermentativ usulda biokimyoviy analizatorda o‘lchash. TMI: Uglevodlar almashinuvi boshqarilishining buzilishlari	3
8	24-29 oktyabr 2022 yil	Lipidlarning tuzilishi, funksiyasi va metabolizmi. Ovqat tarkibidagi va inson organizmdagi lipidlar tasnifi, qurilishi va ularni organizmdagi ahamiyati. Yog’larning hazmlanishi va so’rilishi, ularni bolalar organizmidagi o’ziga xosligi. O’t kislotalari, ularning yog’larni hazmlanish va so’rilishidagi ahamiyati. Yog’larni ichak devoridagi resintezi. Xilomikronlarning hosil bo’lishi va tashilishi. Qon lipoproteinlari, lipoproteinlipazaning ahamiyati. TMI: Surunkali gepatitlar Xolesistitlarda yog‘lar hazmlanishini buzilishi(steatoreya)	3
9	31-oktyabr-5 noyabr 2022 yil	Yog‘larning oraliq almashinuvi. Yog’larni to’planishi, safarbarlanishi, boshqarilishi. Uglevodlardan yog’larning xosil bo’lishi. Yog’ kislotalarining tashilishi, oksidlanishi, ahamiyati. Gliserinning oksidlanishi. Yog’ kislotalarning sintezi va idora etilishi. Organizmning asosiy fosfo- va glikolipidlari, ularning vazifalari.Fosfo- va glikolipidlar biosintezi, katabolizmi. Keton tanachalar sintezi va ularning parchalanishi. TMI: Lipidlarni peroksidlanishi va hujayra shikastlanishi patogenezidagi ahamiyati. Yog‘ kislotalarini α-oksidlanishi, ahamiyati, buzilishlari. Yog‘ kislotalarini ω-oksidlanishi, ahamiyati, buzilishlari. Qandli diabet va ochlikda ketonuriya va ketonemiya	3
10	7-12 noyabr 2022 yil	Murakkab lipidlar almashinuvi. Xolesterin metabolizmi. Yog‘lar almashinuvini boshqarilishi. Sterinlar va steridlar. Xolesterin va uni organizmdagi ahamiyati, biologik vazifasi, yoshga bog’liqligi. Xolesterin biosintezi, ularni boshqarilishi. Xolesterinni qonda tashilishi, LXAT fermentining ahamiyati. Yog’larning jamg’arilishi, safarbarlanishi va almashinuvining buzilishi. Bolalarda kuzatiladigan yog’ bosishning mexanizmi. Giperxolesterinemiya, ateroskleroz kasalligi paydo bo’lishining biokimyoviy asoslari. O’t-tosh kasalligining biokimyoviy asosi va davolash. Meyoriy lipid kursatkichlari, uni yoshga bog’liqligi. Amaliy ish: Qonda xolesterin miqdorini fermentativ usulda biokimyoviy analizatorda aniqlash. TMI: Xolesterin tashilishida qatnashuvchi apo-oqsillar Yog’ bosish, semirish, giperlipidemiya, sfingolipidozlar. Dislipoproteinemiya turlari.	4
11	14-19 noyabr 2022 yil	Oqsillarning hazmlanishi, aminokislotalarning so‘rilishi va to‘qimalararo taqsimlanishi. Oqsillarning axamiyati, azot muvozanati va oqsillarning biologik qiymati. Tana oqsillarining dinamik holati uni yoshga bog’liqligi. Oqsillarning oshqozon-ichak yo’llarida xazmlanishi va so’rilishi, ularni yoshga bog’liqligi. Normal va patologik oshqozon shirasi. Oshqozon shirasining oqsillarni hazmlanishidagi ahamiyati. Bolalarda oksillar parchalanishining uziga xosligi. Bolalarda kuzatiladigan ovqat allergiyasi. Oqsillarni ichakda chirishi va chirish mahsulotlarini zararsizlantirish. Oqsillarning tur va to’qima spesifikligi, ontogenezda uni o’zgarib borishi. TMI: 1. Oshqozon suyuqlig’i tashxisining klinik ahamiyati. 2. Giperasid holatlarda va oshqozon-ichak yara kasalliklarida antasid preparatlarni qo’llashning biokimyoviy asoslari. 3. Parenteral ovqatlanish va uni klinik ahamiyati. 4. O’tkir pankreatit kelib chiqishi va davolashning biokimyoviy asoslari.	3
12	21-26 noyabr 2022 yil	Aminokislotalar almashinuvining umumiy yo‘llari. Aminotransferazalar. Aminokislotalar dekarboksillanishi. So’rilgan aminokislotalarning taqdiri. Aminokislotalar katabolizmning umumiy yo’llari. Transaminlanish, transaminazalar. Vitamin B6 ning kofermentlik vazifasi. Aminokislotalarning dezaminlanishi. Bevosita va bilvosita oksidlanib dezaminlanish. Aminokislotalarning dekarboksillanishi, biologik aminlarning vazifalari va zararsizlantirilish yo’llari. Gistamin, uning allergik va yallig’lanish jarayonlarini vujudga kelishidagi ahamiyati. Antigistamin preparatlar. Amaliy ish: Qonda aminotransferazalar faolligini biokimyoviy analizatorda aniqlash. TMI: Transaminazalarni klinik axamiyati. Katepsinlar, ularni klinik ahamiyati. Neyromediatorlar biosintezi, ahamiyati va kasalliklari.	3
13	28-noyabr-3-dekabr 2022 yil	Ammiakning zararsizlantirilishi. Alohida aminokislotalar almashinuvi va nasliy buzilishlari. Ammiakni hosil bo’lish va zararsizlantirish yo’llari, siydikchil sintezi va uni transaminlanish jarayoni bilan bog’liqligi. Siydikchil sintezi va ekskresiyasining buzilishi. Giperammoniyemiya, uning oqibati va sabablari. Bolalarda o’tkir yallig’lanish kasalliklarida kuzatiladigan giperamminiyemiya. Serin va glisin almashinuvi. Bir uglerodli qoldiqlarning hosil bo’lishi. Metionin aminokislotasining almashinuvi. Transmetillanish. Transmetillanish jarayonida metionin, folat kislotasi va vitamin B12 ishtiroki. Adrenalin, kreatin, xolin sintezi, DNK, yot moddalar va gormonlarni zararsizlantirishda transmetillanishning ahamiyati. Fenilalanin va tirozin almashinuvi, bolalarda kuzatiladigan tug’ma kasalliklar. TMI: 1.Folat kislotasining yetishmovchiligi. Sulfanilamid preparatlarning bakteriostatik tasir mexanizmi. 2. Aminokislotalar almashinuvining tug’ma kasalliklari. 3. Giperammoniyemiya turlari, tashxis qo’yishdagi klinik ahamiyati.	4
14	5-10 dekabr 2022 yil	Nukleotidlar almashinuvi. Nukleoproteinlarning hazmlanishi. Nukleotidlarning vazifalari. Purin nukleotidlarining sintezi, uning idora etilishi va parchalanishi. Birlamchi va ikkilamchi giperurikemiya, podagra va ularni allopurinol bilan davolash. Pirimidin nukleotidlarning sintezi, parchalanishi va ularni idora etilishi. Dezoksiribonukleotidlar, timidin nukleotidlari biosintezi va tioredoksinning ahamiyati. Nukleotidlar almashinuvining yoshga bog’liqligi va kasalliklari. TMI: Giperurikemiya turlari: podagra, ksantinuriya, Lesha Nixan sindromi, orttirilgan giperurikemiyalar. Buyraklarda urat toshlarini hosil bo’lishi va davolash yo’llari. Orotasiduriya, uning sabablari va uridin bilan davolash mexanizmi.	4
15	12-17 dekabr 2022 yil	Uglevod, yog‘, aminokislotalar almashinuvining o‘zaro bog‘liqligi. Oqsil, yog’ va uglevodlar katabolizmining umumiy sxemasi. Aminokislotalar azotsiz qoldig’ining almashinuvi. Glikogen va ketogen aminokislotalar Aminokislotalar va gliserindan glyukoza sintezi Uglevod va yog’lardan aminokislotalar biosintezi. Insulin va kortizolning uglevodlar, lipidlar va aminokislotalar almashinuvini boshqarishdagi o’rni. Uglevodlar, lipidlar va aminokislotalar almashinuvining ochlikda va qandli diabetda o’zgarishi. TMI: Qandli diabetda karbonsuvlar, yog‘lar va oqsillar almashinuvining buzilishi Ochlikda karbonsuvlar, yog‘lar va oqsillar almashinuvining buzilishi Metabolik sindrom kelib chiqishining biokimyoviy asoslari va asoratlari	3
III-SEMESTR BO‘YICHA ORALIQ NAZORAT.
Semestr bo’yicha jami:			48

Eslatma: kursiv – laboratoriya mashg‘uloti va talabaning mustaqil ishi.

Kafedra mudiri, PhD. O.T.Pardayev

O‘quv ishlari bo‘yicha javobgar, assistent. E.R.Bekmirzayev