«fizika va kimyo» kafedrasi hayvonlar biokimyosi

 
Mumlar
. Bular bir atomli spirtlarni yog‘ kislotalar bilan bog‘lanishidan 
sodir bo‘lgan murakkab efirlardir. Masalan: asalari mumlari mirisil spirtlari va 
palmitil kislotasidan tashkil topgan. Bundan tashqari qo‘y juni tarkibiga kiruvchi 
lanolin 
CH
3
 - (CH
2
)
29
 - O - C -C
15
H
31 
׀׀ 

O 
mirisil spirt palmitil kislotasi 
qoldig‘i qoldig‘i 
. 
To’yingan va to’yinmagan yog’ kislotalari.
Turli hayvon va o‘simlik 
to‘qimalaridan ajratib olingan tabiiy yog‘lar tarkibida C
4 
dan C
26
gacha uglerod 
atomiga ega bo‘lgan to‘yingan va to‘yinmagan yog‘ kislotalari mavjud.
 
To’yingan yog’ kislotalar 
Moy kislota CH
3
(CH
2
)
2
-COOH, C
4
H
8
O
2
sut yog’i 
Kapronat kislota CH
3
(CH
2
)
4
-COOH koks H)
7 
COOH

---

Oleat kislota CH
3
(CH
 2
)
7
 CH = CH -( CH)
7
COOH
Linolat kislota CH
3
(CH
2
)
3
 CH
2
CH=CH
2
-(CH
2
)
7
 COOH 
Oleostearat kislota CH
3
 (CH
 2
)
7
 CH = CH (CH
 2
)
7
 COOH 
Linoleat kislota CH
 3
(CH
 2
 - CH = CH)
3
(CH
 2
)
7
 COOH va boshqalar 
 
Toq yoki juft uglerod tarmoqlangan zanjirli yog‘ kislotalarning bir nechta 
vakili hayvon yog‘lari va bakteriyalardan topilgan. 
Murakkab yog’lar. Fosfolipidlar. Glikolipidlar. Lipoproteinlar
. 
Murakkab 
lipidlar o‘z tarkibida yog‘ kislotalar va glisirindan tashqari fosfat kislota, azot 
asosi va boshqa birikmalar saqlaydi. Fosfolipidlarga quyidagilar kiradi.
 
Lesitin va kefolin.
Lesitin va kefolin miya to‘qimasida, tuxum sarigida, 
baliq tuxumida, jigarda ko‘p miqdorda bo‘ladi. Lesitin tarkibida azot asosi xolin 
bo‘ladi. Kefolin tarkibiga oksietilamin yoki kalamin kiradi. 
O 
׀׀
CH
2
-O-C--(CH
2
)
14
-CH
3 
׀ O 
׀׀
CH-O-S -- (CH
2
)
7
-CH=CH-(CH
2
)
7
-CH
3 
׀ O CH
3 
׀׀ ׀ 
CH
2
-O- R-O-CH
2
-CH
2
-N
+
- CH
3
׀ ׀ 
O-
CH
3 
fosfotidilxolin (lesitin) 
O 
׀׀
CH
2
-O-C – R
1
׀ O 
׀׀ 
CH-O-C --R
2
׀ O 
׀׀ 
CH
2
-O-P-O-CH
2
-CH
2
-N
+
N
3
׀ 
O
- 
fosfotidiletanolamin (kefalin) 
Serin 
- fosfatidlar tarkibida azot asosi o‘rnida oksiaminokislota serin turadi.

---

O 
׀׀
CH
2
-O-C – R
1 
׀ O 
׀׀
CH-O-C—R
2 
O H 
׀׀
׀ 
CH
2
-O-P-O-CH
2
-C-NH
2 
׀ \ 
OH COOH focfotidilserin 
Lipoproteinlar 
- Bular yog‘ hamda oqsil bilan birikishi, natijasida hosil 
bo‘ladi. 
Qon plazmasidagi va ba‘zi to‘qimalardagi fosfolipidlarning ko‘p qismi oqsil 
molekulalari bilan kompleks hosil qilib, lipoproteinlar shaklida bo‘ladi. Bunday 
kompleks xolesterin uchun xarakterlidir. Qon plazmasidagi xolesterin mana 
shunday kompleks holda qonda aylanib yuradi. 
Lipidlarning oqsillar bilan hosil qilgan komplekslari zarrachalarining 
(komplekslari) kattaligiga, eruvchanligiga va boshqa fizik-ximik xossalari bilan 
farqlanadi. Elektorfarezda bu komplekslar, asosan plazma oqsillarining α va β 
fraksiyalari bilan siljiydi. Shuning uchun ular α va β lipoproteinlar deb ataladi. 
Yog‘lar hazm qilinib, ingichka ichakdan so‘rilgandan so‘ng qonda paydo bo‘lgan 
xilomikronlar ham lipoprotein kompleksidan iborat. 
 
Lipidlar sinflari o’rtasidagi o’zaro farq va o’xshashlik tomonlarini Venna 
diagrammmasida yoriting.