107
парламентнинг Карелиядан сайланган депутати Урхо Кекконен
томонидан бошқарилган, кўчиб келганларни ижтимоий таъминлаш
Маркази шуғулланишни бошлади. Карел иммигрантлари 1940 йилда
карелларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш мақсадида иш юритувчи
Карел Иттифоқини ташкил қилдилар. Парламент томонидан 1940
йилнинг июн ойида тезкор кўчириб ўтиш тўғрисида ва август ойида
карелларнинг йўқотган мулкларини қоплаш тўғрисидаги қонунлар
амалиётга киритилди. Давом урушидан сўнг, уларга қўшимча тарзда
ерларни харид қилиш тўғрисидаги қонун қабул қилинди (1945).
Жойлашиш тўғрисидаги қонун фин муниципалитетлари,
черков ва
хусусий фермаларга ўз ерларининг бир қисмини давлатга топшириш
мажбуриятини юклади. Ушбу ерлар эвакуация қилинган карелларга
топширилди.
Қонунларнинг бажарилишини Қишлоқ хўжалик Вазирлиги
қошидаги, Лахденпохьядан бўлган карел иммигранти Вейкко
Веннамо томонидан бошқарилаётган Аҳоли масканлари масалалари
Бўлими кузатиб борди. Карелларни жойлаштириш иши фин ва дунё
миқёсида жуда оғир эди. Бундай лойиҳа бошқа ҳеч қаерда амалга
оширилмаган эди. Ерларни харид қилиш қонунига ҳар бир аҳоли
пункти ва қишлоқ учун, яхши қўшничилик муносабатларини сақлаб
қолиш мақсадида жойлаштириш режасини ҳам қўшдилар. Ушбу
жойлаштириш режаси бўйича янги жойларни
карелларнинг аввалги
яшаган жойларига ўхшашликлари, мисол учун иқлим шароити,
савдо алоқалари ва иқтисодий шартлар эътиборга олинган ҳолда
танланар эди.
Жойлаштириш ихтиёрий асосда кечди. Карелиянинг ғарбий
бўйнининг аҳолиси фин тилида сўзлашувчи жанубий соҳилга,
Марказий ва Шарқий бўйин аҳолиси эса жанубий Финляндияга
жойлаштирилди. Шимолроқда, асосан Саво, Похьос-Похьянмаа,
Кайнуу ва Каянигача бўлган ҳудудларда Ладога Карелияси аҳолиси
жойлаштирилди. Карелия аҳолиси фақатгина швед тилида
сўзлашиладиган ҳудудларга кўчирилмади. Бош вазир Паасикиви
талабига биноан, карелларни жойлаштириш бўйича қонунга
тилга
оид пункт қўшилди ва унга кўра карелларни жойлаштириш тил
муносабатларига таъсир қилмаслиги керак эди.
Жойлаштириш бўйича қонун ва режа карелларнинг қишлоқ
ҳудудлари ва жанубий Финляндияга кўчирилишини белгилаб
108
қўйган, ҳамда аграр марказларига урғу берилган эди. Карелл
фермерларига
бериладиган
ернинг
майдонига
Карелиядаги
йўқотилган ернинг майдони таъсир кўрсатар эди. Одатда энг яхши
бадалларни ўз ерларини йўқотганлар олар эди. Айни вақтда ўз
ерларига эга бўлмаган қишлоқ аҳолиси ёки шаҳарликлар ёмонроқ
аҳволда эди. Унумдорлиги паст ботқоқ ҳудудларидаги кичик
фермаларни олган кўпгина кичик ер эгалари ҳам ёмон аҳволда
қолдилар. Шаҳар ишчиларининг
устунлиги шунда эдики, уларни
жойлаштиришда ишчи кучига талабгор бўлган аҳоли пунктлари
ўзаро рақобатда эди.
Урушдан сўнг ўзини қайтадан қураётган Финляндиядаги
эвакуация даври ҳам кўчиб ўтаётганлар, ҳам уларни қабул
қилаётганлар учун қийин эди. Янги шароитлар, қўшнилар ва
маданиятга ўрганиш уйни соғиниш ҳиссини кучайтирар эди. Янги
жойга ўрганиш жараёнини ҳақоратлаш, мактабдаги ажратишлар ва
янги аҳолига бўлган ишончсизлик ҳам қийинлаштирар эди.
Кареллар бир-бирларига кўмаклашишар ва эндиликда бу ҳолат
уларни, авваллари ҳар хил майда маданиятларга бўлиниб
кетганларни бирлаштириб турар эди: Салмидан бўлган православ
кареллар ва Виборгдан келган
аслзода хонимлар эндиликда
эвакуация қилинганларнинг умумий тақдирини яшар эди. Карел
маданияти ва урф-одатларини сақлаб қолиш учун турли хилдаги
жамият ва бирлашмалар пайдо бўлди.
Карел маданиятининг моҳияти 1970 йилларнинг бошларидагина
ҳамма томонидан тан олинди. Иш юришиб кетди ва эндиликда карел
маданияти расм бўлди. Европа Финляндиясида ўз илдизларини
топишга ўсиб борувчи қизиқиш пайдо бўлди. Генеологиянинг ўсиши
2 миллионга яқин финда карел илдизлари борлигини кўрсатди.
Карел маданияти ва Калевала урфларини фин маданиятининг
таркибий қисми, ҳаттоки фин маданиятининг дастлабки ватани
сифатида тан олиниши, финлар орасидаги карел маданиятига бўлган
қизиқишни орттирди. Буларнинг
барчаси карелларнинг доимо
карелл бўлиб қолганликлари ва ватанларидан айрилсалар ҳам, ўзига
хосликларини сақлаб қолганликларидандир. Шунинг учун ҳам
ҳозирги кунда Финляндиядаги ҳар бир катта ва кичик новвойхона
карел калиткаларини пиширади, пиво ёрлиғида «Karjala» (Карелия)
109
ёзуви ва П. Ханникайненнинг «Карел Қўшиғи» Финляндиядаги энг
машҳур мадҳияларнинг бири бўлиб қолмоқда
Do'stlaringiz bilan baham: 
