110
қўллаб-қувватлаш ва бажаришдан бош тортар эди. Қаршилик орқали
финлар бу каби жамоат кучига зўравонлик ишлатмасдан эришдилар
ва охир-оқибатда ҳукумат уларнинг хоҳишларини
тан олишга
мажбур бўлди.
Қаршилик
ҳаракатини
Толстойнинг
ихтиёрий
қуллик
тўғрисидаги ғоялари руҳлантирар эди: агарда одамлар ўзларининг
инсоний ҳуқуқлари тўғрисидаги маълумотга эга бўлмасалар ва
ўзларига ўтказиладиган зулмга қарши ҳеч нарса қилмаган бўлсалар,
у ҳолда уларга зулм ўтказилаётгани учун фақат ўзларини
айблашлари мумкин.
Финларнинг зўравонликсиз қаршилик бўйича тасаввури кенг
эди. Ҳимоянинг асосий усулларидан бири халқни ўқитиш эди.
Иккинчи муҳим усул қатъий эътироз эди. Курашнинг бошланишида
ҳаракат аъзоларининг кўпчилиги эътирозлар, даъватлар ва шижоатли
сўзлардан кейин кескин чораларга – ҳамкорликни батамом рад
қилиш ва умуммиллий бўйсунмасликни хоҳладилар. Булар сиёсий
қаршиликнинг муҳим чоралари деб ҳисобланар эди.
Бундан
ташқари, ижтимоий ва иқтисодий ҳамкорликни рад этиш, ҳамда
руслар ва русчилик томонида бўлган рус ва финларга бойкот эълон
қилишга одамларни даъват этардилар.
Қаршилик ҳаракатининг бошланишида
финлар Европанинг
атоқли арбобларини, Финляндиянинг конституциявий ҳуқуқларини
ҳимоя қилиш бўйича оммавий норозиликка жонлантиришга ҳаракат
қилдилар. Рус подшосига «Про Финляндия» (ProFinlandia)
ҳаракатининг жами бўлиб, Европанинг 1050 нафар обрўли адабиёт,
фан, санъат ва сиёсат арбоблари томонидан имзоланган 12
арзномаси юборилди. «Про Финляндия» ҳаракати ўз тузилиши
бўйича ижтимоий фикрни кўтаришга муваффақ бўлган
ягона
тарихий халқаро ҳаракат эди.
Финляндиядаги қаршилик ҳаракати бутун мамлакат бўйича
бўлимларга эга бўлган ташкилотнинг пайдо бўлишига олиб келди.
Шунингдек, расмий цензурани айланиб ўтишга ва тарғибот
адабиётларини чет элдан хуфиёна равишда олиб келишга эришган
яширин нашриётлар тармоғи ҳам ташкил қилинди.
Энг фаол кураш қуролли кучлар масаласида олиб борилган
бўлса керак. Рус ҳукумати фин армиясини тарқатишни ва
фин
ёшларини
ҳарбий
хизматни
Россия
армиясида
ўташга
111
мажбурламоқчи эди. 1901-1904 йиллардаги армияга чақирувга
қарши бўлган иш ташлаш ўз мевасини берди: фин қўшинлари рус
армияси таркибига кирмади ва финларга Россия ва Япония
ўртасидаги урушда қатнашишга тўғри келмади. Чақирув 1905 йилда
уруш тугаганидан сўнг тўхтатилди. Финларнинг кўпчилик қисми
авваллари кузатилмаган ва унинг натижасида Россия подшосининг
ён беришига мажбур қилган, 1905
йилдаги оммавий иш ташлашда
қатнашдилар. Зулмнинг биринчи даври тугади.
Финлар XX асрнинг илк зўравонликсиз кураш шаклларидан
бирини яратдилар. Бундай кураш шаклларидан М. Ганди ҳам
фойдаланган.
Do'stlaringiz bilan baham: