Favqulodda vaziyatlar va aholi muhofazasi

3.1. Ayrim kimyoviy xavfli moddalarning fizik-kimyoviy xossalari.
Xlor
Fizik-kimyoviy xossalari. Oʻziga xos sargʻish-yashil, oʻtkir hidli gaz. Suvda kam eriydi, bosim ostida suyuq holda tashiladi. Havodan 2,5-marta ogʻir, shu sababli atmosferaning pastki qismida yigʻiladi. Zaharlash konsentratsiyasi-0,01mg/l. Oʻldirish konsentratsiyasi-0,1 mg/l. Havoda 5-10 mg/l konsentratsiyada oʻlim birdan yuz berishi mumkin.
Taʼsiri. Bugʻlari bilan toʻqnashganda shilliq qavat (koʻz, nafas yoʻllari, burun) kuyishi natijasida koʻkrakda oʻtkir ogʻriq, quruq yoʻtal, qorinda ichburugʻ paydo boʻladi. Koʻzni achishtiradi.
Zaruriy tadbirlar. Teri va nafas aʼzolarini himoyalovchi vositalar kiyiladi; Xlor toʻkilishi toʻxtatiladi yoki soz holdagi sigʻimga quyib olinadi; Qutqaruvchilar va tibbiyot xodimlari chaqiriladi;
Zararlangan hududdagi aholi xabardor qilinadi, himoya vositalari tarqatiladi, zarur boʻlganda degazatsiya qilinadi va 13km uzoqlikka evakuatsiya qilinadi. Himoya vositalari sifatida ishqoriy-kislotali xususiyatga ega moddalar bilan ishlaganda kiyiladigan maxsus himoya kostyumi, V-markali filtrlovchi gazniqoblardan foydalaniladi.
Zararsizlantirish (neytralizatsiya) - 1 tonna xlorni zararsizlantirish uchun 150 tonna suv ishlatiladi, shuningdek uni neytralizatsiya qilish uchun 20 % li kaustik soda eritmasidan foydalanish mumkin.
Birinchi tibbiy yordam. Jabrlanganlar toza havoga olib chiqiladi, gazniqob yechiladi, koʻz va shilliq qavatlar15 daqiqa davomida 2%li soda eritmasi bilan yuviladi. Nafas olishi kuzatilmasa ogʻizdan-ogʻizga usulida sunʼiy nafas beriladi. Ichimlik sifatida sodali sut va kofe beriladi.
Ammiak
Fizik-kimyoviy xossalari. Boʻgʻuvchi oʻtkir hidli rangsiz gaz, havoga tarqalganda tutaydi. Suyultirilgan holda tashiladi, suvda eriydi. Ammiakli idishlar qizdirilganda, hamda bugʻlari havo bilan aralashganda portlashi mumkin. Sezish konsentratsiyasi-0,037 mg/l Binodagi yoʻl qoʻyilishi mumkin boʻlgan konsentratsiyasi-0,02mg/l, aholi yashaydigan joyda 0,0002 mg/l, 1 soatli ekspozitsiyada zaharlash darajasi 0,25 mg/l, oʻlimga olib keluvchi konsentratsiyasi 3,8 mg/l. 50-100 mg/l. dozada shu zahoti oʻlim yuz beradi.
Taʼsiri. Asosan nafas aʼzolariga taʼsir qiladi. Nafas olish qiyinlashadi, yurak va tomir urish chastotasi buziladi, koʻz achishadi va yosh oqa boshlaydi.