Farmokognoziya oxiri p65

Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot quritilgan,
kattaligi 10 sm gacha maydalangan, to‘q jigarrang, ustki qismi
yorilgan qora tusli, qattiq, turli shakldagi zamburug‘ bo‘lakla-
ridan iborat. Mahsulot namlikni o‘ziga tez shimib oladi, shuning
uchun quruq yerda saqlash lozim. Aks holda mog‘orlab ketadi.
Mahsulot hidsiz, achchiqroq mazali.
Mahsulotga qayin va boshqa daraxtlarda uchraydigan turli
zamburug‘lar qo‘shilib qolmasligi lozim.
Kimyoviy tarkibi.
Zamburug‘ning ta’sir etuvchi qismi mu-
rakkab tuzilgan xromonlarga va antotsianlarga yaqin pigment
birikmalardan — xromogen kompleksidan iborat bo‘lishi mum-

---

309
kin. Bu pigment kompleksini gidrolizlash yo‘li bilan hali yax-
shi o‘rganilmagan fenolaldegidlar, polifenollar kompleksi,
aromatik oksikislotalar va ularning xinonlari olingan.
Zamburug‘da yana agaritsin va boshqa kislotalar, triterpinoid
inotodiol, turli mikroelementlar, smola va boshqa moddalar bor.
Ishlatilishi.
Mahsulotning dorivor preparatlari operatsiya qi-
lib bo‘lmaydigan xavfli o‘smalar (rak) hamda me’da-ichak ka-
salliklari (surunkali gastrit, me’da yara kasalligi va boshqalar) ni
davolashda ishlatiladi. Chaga preparatlari o‘smalarning o‘sishini
to‘xtatish va bemor ahvolini biroz yaxshilash ta’siriga ega.
Dorivor preparatlari.
Quyuq ekstrakt, damlama, befungin
(kobalt tuzlari qo‘shilgan yarim quyuq ekstrakt).
LEVZEYA ILDIZPOYASI BILAN ILDIZI – RHIZOMATA
CUM RADICIBUS LEUZEAE
O‘simlikning nomi.
Maxsarsimon levzeya — Rhaponticum
carthamoides (Willd.), lljin. (Leuzea carthamoides (Willd.) D.
C.), astradoshlar — Asteraceae (murakkabguldoshlar — Com-
positae) oilasiga kiradi.
Ko‘p yillik, bo‘yi 50—180 sm ga yetadigan o‘t o‘simlik. Il-
dizpoyasi yog‘ochlangan, yo‘g‘on, shoxlangan bo‘lib, yer os-
tida gorizontal joylashgan. Poyasi bir nechta, shoxlanmagan,
mayda chiziqli bo‘ladi. Bargi oddiy, umumiy ko‘rinishi elliðssi-
mon yoki cho‘ziq — tuxumsimon, 5—8 ta chuqur patsimon
bo‘lakka ajralgan. Ildizoldi barglari bandli, poyadagi barglari esa
bandsiz bo‘lib, poyada ketma-ket joylashgan. Gullari yirik shar-
simon savatchaga to‘plangan. Savatchaning o‘rama barglari ko‘p
qatorli, sariq rangli, lansetsimon, yuqori qismi yupqa, qo‘n-
g‘irrangli va har ikki tomoni yumshoq tuklar bilan qoplangan.
Gullari uchmali, qizg‘ish-binafsharangli naychasimon bo‘lib,
besh bo‘lakli gultojisidan iborat. Otaligi 5 ta, onalik tuguni
pastga o‘rnashgan. Mevasi — pista. Iyul-avgust oylarida (o‘s-
tiriladigani iyunda) gullaydi.