Farmokognoziya oxiri p65

Kimyoviy tarkibi.
Barg va poyasining shirasi tarkibida flavo-
noidlar, oz miqdorda oshlovchi moddalar, vitamin C, mikroele-
mentlar, 35—40% gacha polisaxiridlar, organik kislotalar (olma,
oksalat, sirka, liraon va izolimon), fermentlar bo‘ladi.
Ishlatilishi.
Tibbiyotda kalanxoy preparatlari III darajali
kuygan joylarni, yaralar, jarohatlar hamda oqma yaralar (ay-
niqsa, suyakning oqma yaralari)ni davolashda biostimulator va
yallig‘lanishga qarshi vosita sifatida qo‘llaniladi.
Dorivor preparatlari.
Yangi yig‘ilgan barg va poyadan
olingan shira.

---

308
QAYIN DARAXTIDAGI QORA ZAMBURUG‘ YOKI CHAGA –
FUNGUS BETULINUS
O‘simlilning nomi.
Qiyshiq inonotus (chaga) — Inonotus
obliquus (Pers.) Pil., himenoxetdoshlar — Hymenochaetaceae
oilasiga kiradi.
Parazit holda qayin daraxti po‘stlog‘ida o‘sadigan zamburug‘.
Bu zamburug‘ sporasi havoda tarqoq holda bo‘ladi. U daraxt
po‘stlog‘ining yorilgan yeriga kirib, zamburug‘ mitseliysi hosil
qiladi. Mitseliy iðlari daraxtning yog‘ochli yerigacha borib, uni
chirita boshlaydi. Bu yerdagi zamburug‘ iðlaridan tashkil topgan
inontus tanasi o‘sishda davom etadi va 10—15 yilda 3—5 kg ga
yetadi. Bu daraxt tanasidan o‘sib chiqqan o‘simta zamburug‘ning
jinssiz tanasi hisoblanadi. Ba’zi diaspora beradigan jinsli tanasi esa
po‘stloq tagida bo‘lib, ko‘zga ko‘rinmaydi.
Geografik tarqalishi.
Inonotus faqat qayin daraxtida o‘sadi.
Ayniqsa, Belorus, Boltiqbo‘yi davlatlari, Rossiyaning shimoliy
tumanlaridagi qayin o‘rmonlarida ko‘p bo‘ladi.
Mahsulot tayyorlash.
Zamburug‘ni kesilgan yoki qari qayin
daraxtidan yil bo‘yi yig‘iladi. Yosh daraxtda zamburug‘ bo‘l-
maydi. Daraxtdagi zamburug‘ yumaloq yoki cho‘zinchoq,
diametri 30—40 sm, qalinligi 10—15 sm (ba’zan uzunligi 1,5
m gacha) bo‘ladigan bo‘rtib chiqqan qora o‘simta holida o‘sadi.
Zamburug‘ uch qavatdan: qora rangli, yorilgan va bo‘rtib
chiqqan tashqi qavat, qo‘ng‘irrangli, juda qattiq bo‘lgan o‘rta
qavat, g‘ovak va yumshoq ichki qavatdan iborat. Zamburug‘ning
ichki qavati yig‘ilmaydi.
Zamburug‘ bolta bilan chopib olinadi va daraxt po‘stlog‘idan
hamda yog‘ochlangan qismidan tozalanadi, so‘ngra ho‘lligicha
zavodlarga yuboriladi yoki mayda bo‘laklarga bo‘lib, ochiq havoda
hamda quritgichda 50—60° haroratda quritiladi.