Farmokognoziya oxiri p65

Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot o‘simlik
bargidan, yerustki qismidan va ildizidan iborat. Belladonnaning
bargi oddiy, elliðssimon va tuxumsimon, o‘tkir uchli, tekis qir-
rali, yashil yoki qo‘ng‘ir-yashil rangli, kalta bandli, yupqa,
tuksiz, mo‘rt, uzunligi 25 sm ga, eni 13 sm ga yetadi. Mahsulot
hidsiz bo‘lib, achchiq — o‘tkir mazasi bor. Barg namni tez
tortib oladigan — gigroskopik bo‘lganligi sababli, uni qumõo-
nalarda va og‘zi yopiladigan idishlarda saqlash kerak.
O‘simlikning yerustki qismi qirqilgan, silindrsimon poya,
barg va gullar aralashmasidan tashkil topgan. Poyasining ustki
tomoni och yashil, ichi oqish, g‘ovak o‘zakli bo‘lib, uzunligi
4 sm, yo‘g‘onligi 1,5 sm ga teng.
Ildizi qirqilmagan (silindrsimon) yoki uzunasiga qirqilgan,
ustki tomoni och kulrang-qo‘ng‘ir, burishgan, ichki tomoni esa
kulrang-sarg‘ish, oq-sarg‘ish rangli bo‘lib, uzunligi 20 sm ga,
yo‘g‘onligi 0,6—2 sm ga teng. Ildizi hidsiz, achchiq, o‘tkir
mazasi bor.

---

177
Mahsulotning mikroskopik tuzilishi.
Bargni ishqor eritmasi
bilan yoritib, so‘ngra tashqi tuzilishi mikroskop ostida ko‘riladi
(13-rasm). Barg epidermisining yon devorlari egri-bugri bo‘lib,
undagi kutikula qatlamlari bilinib turadi. Barg tomirlari bo‘ylab
uch-to‘rt hujayrali, oddiy, bir hujayrali boshchali va uzun
oyoqchali hamda boshchasi ko‘p hujayrali va kalta (bir hujay-
rali) oyoqchali tuklar ko‘rinadi. Bargda kalsiy oksalat tuzining
qumsimon kristallari joylashgan xalta hujayralar bo‘lishi uning
eng xarakterli belgilaridan biridir. Bu xalta hujayralar bargning
mezofill qismida tarqoq holda joylashgan bo‘lib, mikroskop-
ning kichik obyektivida kichkina qora dog‘ shaklida, katta obyek-
tivida esa aniq ko‘rinadi. Ba’zan xalta hujayradagi kristallar
bargda kukun (poroshok) holida sochilib ketgan bo‘ladi.
Yovvoyi holda o‘sadigan belladonna mahsulotiga skopoliya
o‘simligining bargi aralashib qolishi mumkin (bu o‘simliklar bir
yerda o‘sadi). Skopoliya bargi belladonna bargidan morfologik va
anatomik jihatdan farq qiladi: skopoliya bargining asos qismi
toraygan, tomirlari bargining pastki tomonida aniq ko‘rinib
turadigan to‘r hosil qiladi (morfologik farqi). Bargning kutikula
qatlami ko‘rinmaydi, kristalli xalta hujayralar esa deyarli bo‘l-
maydi (anatomik farqi).