Farmakologiya va klinik farmatsiya

Bosh miya katta yarimsharlari pustlogining yurak faoliyatiga ta’siri. Xdr xil emotsiyalarda yurak faoliyatining uzgarishi bosh miya katta yarimsharlari pustlogining yurak faoliyatini boshkarishda katnashuvini kursatadi. Odamda muayyan emotsiyaga sabab buluvchi faktorlar eslatilganda yurakning kiskarishlar ritmi va kuchi uzgarishi mumkinligi buning isbotidir. YUrak faoliyatini bosh miya pustlogi boshkarishi xakidagi eng ishonchli ma’lumotlar shartli reflekslar usuli bilan olingan. Kuz sokkalarini bosib, yurak urishini sekinlashtirish bilan bir vaktda biror ta’sirot berilsa, masalan, tovush chikarilsa va bu ish kup marta takrorlansa, keyinchalik kuz sokkalarini bosmay tovush chikarish bilanok yurak faoliyatining ritmi siyraklashadi. Bu shartli kuz-yurak refleksidir. Xuddi shuningdek, yurak ishini uzgartiruvchi dori (nitroglitserin, strofantin)ni organizmga kiritish bilan bir vaktda biror signal, masalan, tovush yoki yoruglik kup marta ta’sir etilsa, shartli refleks xosil buladi, natijada dori bermay turib usha signalning uzi ta’sir etganda xam yurak faoliyati uzgaraveradi.

Sportchilarning startdan oldingi xolati ni ta’riflab beruvchi xodisalar shartli reflektor reaksiyalarga asoslanadi. Sportchilarda nafas, modda almashinuvi, yurak faoliyati musobaka vaktida kanday uzgarsa, musobakadan oldin xam ushanday uzgaradi. A. N. Krestovnikov ma’lumotlariga kura, konki otuvlar yugurishdan oldin startda turganda pulsi minutiga 22—36 ta oshadi.

Yurak faoliyatining gumoral yul bilan boshkarilishi

Gavda a’zolarining kon va limfaga chikaradigan bir kancha moddalari yurakka ta’sir etadi: yurak urishini kuchaytiradi va tezlatadi yoki, aksincha susaytiradi va siyraklatadi. Buyrak usti bezlaridan konga utib simpatik nerv ta’sirlangandagi kabi effekt beradigan adrenalin bu jixatdan ayniksa muxim axamiyatga ega. Adrenalin yurakning kiskarishlari ritmini tezlashtiradi va amplitudasini oshiradi. YUrakning normal xayot faoliyatida elektrolitlar muxim rol uynaydi. Krndagi kaliy va kalsiy tuzlari konsentratsiyasining uzgarishi yurak avtomatiyasiga, uning kuzgalish va kiskarish protsesslariga goyat katta ta’sir kursatadi. Kaliy ionlarining kup bulishi yurak faoliyatining xamma tomonlarini susaytiradi: yurak ritmini siyraklatadi (manfiy xronotrop ta’sir), yurakning kiskarishlar amplitudasini kamaytiradi (manfiy inotrop ta’sir), yurakda kuzgalishning utishini yomonlashtiradi (manfiy dromotrop ta’sir), yurak muskulining kuzgaluvchanligini pasaytiradi (manfiy batmotrop ta’sir). K ionlari kup bulganda yurak diastolada tuxtab koladi. Krida K ionlari kamayganda (gipokaliemiya) xam yurak faoliyati keskin darajada buziladi.

Kalsiy ionlarining kup bulishi aksincha: musbat xronotrop, iontrop, dromotrop, batmotrop ta’sir kursatadi. Kalsiy ionlari ortikcha bulganda yurak sistolada tuxtab koladi. Konda Sa ionlari kamayganda yurak kiskarishlari susayadi.