Fan/modul kodi

FORFEYTING OPERATSIYALARI 
Forfeyting operatsiyalari asosan yirik banklar va kompaniyalar o‘ rtasida 
uzoq muddatga, juda katta miqdordagi moliyaviy mablag‘ larni to‘ lashda 
qo‘ llaniladigan operatsiyalar hisoblanadi. Forfeyting operatsiyasida, faktoring 
operatsiyasidagi singari uch tomon ishtirok etadi. Birinchi mol etkazib beruvchi, 
ikkinchisi, mol sotib oluvchi va uchinchisi, vositachi-bank yoki moliyaviy 
muassasa. Forfeyting operatsiyasilarining faktoring operatsiyalaridan asosiy farqi 
sifatida ushbu operatsiyalar uzoq muddatga (6 oydan 5-6 yilgacha) va yirik 
summalarga tuzilishini takidlash mumkin. Forfeyting iqtisodiy termini odatda 
majburiyatni sotib olish manosida qo‘ llaniladi, uni so‘ ndirish tovar va 
xizmatlarn7i sotib olish jarayonida kelgusida yuz beradi “ a forfeit” so‘ zi 
fransuzchadan vujudga kelgan bo‘ lib, “ huquqdan voz kechish” manosini 
anglatadi. Forfeytingda pul mablag‘ larini olishga talabgor bo‘ lgan sotuvchi 
o‘ tkaziladigan veksel indossamentiga “ to‘ lovni qaytarish shartisiz” so‘ zini 
qayd etish orqali to‘ lov regressidan o‘ zini himoya qiladi. Forfeyting vekselni 
sotuvchi asosan yirik eksporterlar hisoblanib, ular vekselni to‘ lov hujjati sifatida 
akseptlab sotilgan tovar yoki ko‘ rsatilgan xizmatlarning summasini diskont 
asosida zudlik bilan to‘ lash hisobiga barcha risk va majburiyatlar bilan birgalikda 

---

242 
forfetterga (yani vekseldagi summani to‘ lab beruvchi va o‘ zida qayd etib 
boruvchi bankka) o‘ tkazadi. Agar importer birinchi darajali to‘ lov qobiliyatiga 
va yuqori moliyaviy mavqeiga ega bo‘ lmasa, har qanday forfetterlangan qarz 
summa aval shaklida kafolatlangan yoki chaqirib olinmaydigan bank kafolatiga 
ega bo‘ lish lozim. Vekselni forfeterlash paytida undagi summa forfet krediti 
berilayotgan to‘ liq muddatga diskont asosida forfetter tomonidan avans tarzida 
ushlab qolinadi.Eksporter forfet krediti bo‘ yicha hech qanday majburiyatni 
o‘ zida olmaydi, faqatgina u jo‘ natilayotgan tovarlar va ko‘ rsatilayotgan 
xizmatlarning sifati va tuzilayotgan hujjatlarning qonuniyligi hamda haqoniyligini 
taminlashda masul hisoblanadi. Forfeyting operatsiyalariga misol sifatida AQSH 
ning 
Boing 
samolyotini 
ishlab 
chiqaradigan 
kompaniya 
bilan 
yirik 
aviakompaniyalar o‘ rtasidagi o‘ zaro oldi-sotdilarni keltirish mumkin. CHunki, 
boeng samolyotlarining bahosi juda yuqori bo‘ lishi aviakompaniyalarga ushbu 
mablag‘ larni birdan to‘ lash imkoniyatini bermaydi, biroq o‘ z navbatida ishlab 
chiqarilgan samolyot uchun tegishli to‘ lovni olomagan samolyotsozlik 
kompaniyasida 
ishlab 
chiqarish 
jarayonining 
uzluksizligini 
taminlashda 
muammolar vujudga keladi. Aynan shu muammo banklarning ishtirokida 
forfeyting operatsiyalari orqali hal etiladi. Bundan bank samolyotni sotib olgan 
aviakompaniyaning boeng kompaniyasi oldidagi majburiyatlarni sotib oladi (savdo 
trattasi, o‘ tkazma yoki oddiy veksel shaklida) va to‘ lovni bir yo‘ la amalga 
oshiradi, kelgusida esa bank va aviakompaniya ortasida tuzilgan shartnomaga 
muvofiq asosiy summa tegishli jadval asosida, qo‘ shimcha foiz to‘ lovlari bilan 
birgalikda undirib boriladi.