Fan/modul kodi

Iqtisodiyotda faktoring operatsiyalarini vujudga kelishining asosiy 
omillari sifatida quyidagilarni takidlash lozim; 
-
sotib oluvchi korxona va tashkilotlar olingan tovar yoki ko‘ rsatilgan 
xizmatlarga to‘ lashi lozim bo‘ lgan mablag‘ larni o‘ z vaqtida to‘ lash 
imkoniyatlarining mavjud emasligi. Bu qator ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlar tufayli 
vujudga keladi; 
-
Tovar sotuvchi yoki xizmat ko‘ rsatuvchi mijozning ishlab chiqarish 
jarayonini doimiy ravishda davom ettirib turishi uchun moliyaviy mablag‘ ga 
bo‘ lgan ehtiyojini taminlashning zarurligi; 
-
banklarning moliyaviy mablag‘ lardan samarali foydalanish hisobiga 
qo‘ shimcha foydani shakllantirishga bo‘ lgan ehtiyojning mavjudligi. 
 
Kontokorrent operatsiyalari 
Banklarning noananaviy opreatsiyalaridan biri kontokorrent operatsiyalari 
hisoblanadi. Kontokorrent (overdraft) operatsiyalarida mijozlarning banklardagi 
talab qilib olinguncha saqlanadigan depozit hisobvaraqlari bo‘ yicha malum 
miqdorda debet qoldiq (overdraft) qolishiga ruxsat beriladi. Albatta, bu iqtisodiy 
jarayon bank va mijoz ortasida tegishli shartnoma asosida rasmiylashtiriladi, 
kontokorrent shartnomasiga asosan mijozning talab qilib olinguncha saqlanadigan 
depozit hisobvaraqlarida mablag‘ lar mavjud bo‘ lmagan holda, unga to‘ lovlarni 
malga oshirish uchun tegishli summani debet qoldig‘ i hisobidan o‘ tkazishga 
yo‘ l qo‘ yiladi. 
Kontokorrent (overdraft) operatsiyalarida mijozning talab qilib olinguncha 
saqlanadigan depozit hisobvarag‘ ining aktiv qismida qolgan qoldiq asosida bank 
hisobiga tegishli foiz hisoblanadi. Mijoz tomonidan sotilgan tovarlar va 
ko‘ rsatilgan xizmatlar uchun kelib tushgan mablag‘ lar uning talab qilib 
olinguncha 
saqlanadigan 
depozit 
hisobvarag‘ i 
tushishi 
orqali 
debet 
qoldiq(overdraft) summasi yopiladi. SHu tariqa, bank va mijoz o‘ rtasida tuzilgan 
shartnomada kelishilgan muddat davomida kontokorrent (overdraft) operatsiyasi 
amalga oshiriladi. Uning ishtirokchilari bank va bankning mijozi hisoblanib, bank 

---

241 
kontokorrent (overdraft) shartnomasini tuzayotganda mijozning moliyaviy holati, 
balansning likvidligi va borshqa mezonlarga alohida etibor qaratiladi. Bunda 
asosan bank bilan uzoq yillardan buyon hamkorlik qilib kelayotgan va asosli 
to‘ lov qobiliyatiga ega bo‘ lgan hamda ishonchli mijozlari yuqori mavqeiga ega 
bo‘ ladi. Kontokorrent (overdraft) operatsiyalarining qator afzxalliklari mavjud 
bo‘ lib, ularning asosiylari quyyidagilar hisoblanadi.: 
-
Mijozning qisqa muddatli moliyaviy resurslarga bo‘ lgan ehtiyojini 
taminlaydi va qo‘ shimcha hujjatlarni rasmiylashtirish uchun ketadigan vaqt 
va moliyaviy mablag‘ larni tejash imkoniyatini beradi; 
-
Banklarga moliyaviy mablag‘ larni ishonchli va samarali maqsadlarga joy 
lashtirish imkoniyatini berish bilan birga, qo‘ shimcha foyda olishga sharoit 
yaratadi.