Фанидан маъруза матни

 
36 – маъруза. Энергиядан фойдаланишда уни тежаш масалалари. Энергия тежашнинг 
қишлоқ хўжалигида, сув хўжалигида, саноатда, қурилишда, коммунал-хўжалик секторидаги 
аҳамияти. 
1980 йилларнинг охирига келиб ер шари бўйича энергетика заҳираларидан самарали 
фойлаланиш ва уларни тежаш тўғрисида умумжаҳон энергетик муаммоси пайдо бўлди. Хом 
ашѐлар, ярим фабрикатлар, бирламчи элементлар, тайѐр маҳсулотлар, тайѐр маҳсулотлардан 
фойдаланиш муддатлари, маҳсулотларнинг яроқсизланиши каби терминлар кўплаб ҳаѐт жараѐнида 
қўлланила бошланди. 36.1-расмда ушбу кўрсаткичларнинг ўзаро боғлиқлиги ва улардан 
фойдаланиш графиги келтирилган.

---

36.1-расм. Моддалар ҳолати ва энергия сарфлари ўртасидаги боғлиқлик: 
А-бирламчи элементлар; Б-ҳом ашѐ; В-ярим фабрикатлар; Г-тайѐр маҳсулотлар; Д-тайѐр 
маҳсулотларнинг ишлатиш муддати; Е-маҳсулотларнинг ишлатилгандан кейинги яроқсизланиши;
1-бойитилиш; 2-йиғиш ва қайта ишлаш; 3-фойдаланиш; 4-рециркуляция;
5-яроқсизланиш; 6-кераксизланиш.
 
Ишлаб-чиқариш жараѐнлари 
Ишлаб-чиқариш жараѐнлари энг кўп электр энергиясини истеъмол қилувчилардан 
ҳисобланади, яъни бу жараѐнларда иштирок этувчи қурилмалар, йирик жиҳозлар, ўлчов назорат 
асбоблари ва бошқалар энг кўп энергия истеъмолчилари ҳисобланади. Бу турдаги барча энергия 
истеъмолчиларидан самарали фойдаланиш ва улардаги энергияни тежаш ҳозирги куннинг асосий 
масалаларидан бири ҳисобланади. 
Қуйида эса технологик тизимдарда чиқинди газлар ҳароратини ва тўпланган иссиқликни 
иқтисодий тежаш ўртасидаги асосий боғлиқлар келтирилган. 
Технологик жараѐнларда чиқинди газлар ҳароратини ва тўпланган иссиқликни тежаш 
ўртасидаги боғлиқлик 36.2-расмда келтирилган. 
36.2-расм. Технологик тизимларда чиқинди газлар ҳароратини ва тўпланган иссиқликни