Фанидан маъруза матни

 

---

2 – маъруза. Гидрометрия. Гидрометрия ҳақида асосий тушунчалар. Уларда ишлатиладиган 
назорат ўлчов асбоблари тўғрисида маълумотлар. 
 
Гидрометрия ҳақидаги асосий тушунчалар 
Гидрометрия грекча сўз бўлиб, суюқликларнинг ҳаракатини ва ҳолатини характерлайдиган 
катталикларни ва сув объектларининг режимини аниқлаш усуллари мажмуасидир. Гидрометрия - 
гидрологиянинг бир бўлимидир ва сув объектлари режимини кузатиш усулларини ишлаб чиқиш, 
ҳамда кузатишда ишлатиладиган асбоб ва қурилмалар, кузатиш натижаларини қайта ишлашни 
амалга оширади.
Гидрометрик кузатишларни бажаришдан мақсад сув объектлари характеристикаларини 
олиш, уларнинг ўзгариш қонуниятларини ўрганиш, сон ва сифат жиҳатдан сув манбалари 
тўғрисида маълумотлар тўплашдир. Бу маълумотлар сув энергетик ва сув хўжалик ҳисобларида 
ишлатилади. Бу ҳисоблар натижасида гидротехник иншоотлар, гидромелиорация тармоқлари, 
гидроэнергетик қурилмалар ва бошқа халқ хўжалиги объектлари лойиҳалари яратилади, ҳамда бу 
маълумотлар илмий изланишлар учун ҳам зарурдир.
Гидрометрия ҳар-хил сув манбаларини ўрганишда:
1. Атмосфера суви гидрометрияси;
2. Ер усти суви гидрометрияси;
3. Океан ва денгизлар гидрометрияси;
4. Қуруқлик суви гидрометрияси;
5. Ер ости сувлари гидрометрияларига бўлинади. 
Асосий гидрометрик ишлар ҳисобига, яъни дарѐ, кўл ва сув ҳавзаларида бажариладиган 
ишларга қуйидаги масалалар киради:
1. Гидрологик станция ва постлар жиҳози ва уларнинг жойлаштирилиши;
2. Сув объектларининг рельефини ва чуқурлигини ўрганишдаги ўлчаш ишлари;
3. Сув сатҳи ўзгаришини кузатиш;
4. Сув сатҳи қиялигини кузатиш;
5. Сув хароратини, музлашини ва муз қатламини текшириш;
6. Сув оқими йўналишини ва тезлигини ўлчаш;
7. Сув миқдорини ва чўкиндиларни аниқлаш;
8. Чўкинди ва сув тагидаги ѐтқизиқларни аниқлаш;
9. Сувнинг рангини, тозалигини, зичлигини ва кимѐвий таркибини кузатиш ва бошқалар.