Fan: makroiqtisodiyot mavzu: xususiy tadbirkorlikni yaratishda ishsizlar o

4.

 

Cho’qqi 

– ishlab chiqarish quvvatlari to’liq yuklanganligi, yuqori bandlik, 

narxlar,  ish  haqi  va  foizning  juda  yuqori  darajasi  bilan  ifodalanadi.Iqtisodiy 

rivojlanishning  eng  yuqori  darajasiga  erishilgan  bosqich  bo’lib,  u  «cho’qqi»  deb 

yuritiladi. Bu iqtisodiyotda ish bilan to’liq bandlik, ishlab chiqarish to’la quvvatda 

ishlayotganligi,  shuningdek,  mahsulotlarning  narx  darajasining  o’sish  holati 

kuzatiladi. 

Iqtisodiy  tsikl  deganda,  odatda  iqtisodiyot  rivojlanishining  bir  holatidan 

boshlanib,  birin  ketin  bir  necha  fazalarni  bosib  o’tib,  o’zining  dastlabki  holatiga 

qaytib kelgunga qadar o’tgan davr tushuniladi. 

Iqtisodiyotning rivojlanishidagi harakati bir tsikl bilan to’xtab qolmaydi, balki 

u  to’xtovsiz  to’lqinsimon  harakat  sifatida  davom  etadi.  Tsiklli  harakat  iqtisodiy 

o’zgarishning  muhim  omili,  makroiqtisodiy  muvozanat  unsurlaridan  biri  bo’lib, 

milliy  xo’jalik  turli  tarkibiy  qismlarining  amal  qilishidagi  notekislikni,  uning 

rivojlanishidagi inqilobiy va tadrijiy bosqichlarning iqtisodiy taraqqiyot jarayonidagi 

almashuvini aks ettiradi. 

Alohida iqtisodiy tsikllar bir-biridan davomiyligi va intensivligi bo’yicha 

keskin farqlanadi. Shunga qaramay, ularning hammasi bir xil fazalarga ega bo’ladi. 

Mamlakatlarning  iqtisodiy  rivojlanish  tarixini  o’rganish,  ulardan  hech  biri 

uzoq  muddatda  bir  tekis  rivojlanmaganligi,  aksincha,  barcha  mamlakatlar  uchun 

davriy rivojlanish xos ekanligini ko’rsatadi. 

Ishlab  chiqarish,  bandlilik  va  inflyatsiya  darajasining  davriy  tebranishga 

iqtisodiy  davr  (sikl)lar  deyiladi.  Ayrim  iqtisodiy  davrlar  boshqalaridan  o’tish 

davrining  davomiyligi  va  faolligi  bilan  farq  qiladi.  Shunga  qaramasdan  ularning 

barchasi bir xil bosqichlardan tashkil topadi (1-chizma). 

Yuqorida  ta’kidlaganimizdek,  iqtisodiy  davrlar  bir  xil  bosqichlarga  ega 

bo’lsada, ammo ular davomiyligi va faolligiga ko’ra o’zaro farq qilib turadi. Shuning 

uchun ham iqtisodchilar, bu jarayonlarni iqtisodiy davrlar deb emas, balki iqtisodiy 

tebranishlar deb atash to’g’ri bo’ladi deb hisoblashadi. 

---

YaIM 

 

cho’qqi 

retsessiya  cho’qqi 

potentsial YaIM trendi 

ko’tarilish 

 

 

iktisodiy davr pasayishning quyi nuqtasi 

 

 

vaqt  t 

 

 

1-

 

chizma. Iqtisodiyotning davriy rivojlanishi