8.2. Вақт ва харажатлардаги ўзгаришлар Вақт ва бўлаётган ўзгаришлар, сўзсиз пул сарфлашнинг асосий йўналишлари қанчалик мустаҳкам эканлигини кўрсатмоқда. Истеъмолчиларнинг қандай ўз пулларини сарфлашларини билиш, макроиқтисодий қарорларни қабул қилишнинг асоси бўлиб ҳисобланади, ҳамда макроиқтисодий ходисалар айрим фирмаларнинг маркетинг имкониятларига таъсир этишини тушуниш имкониятини беради.
Илгарилари Америка аҳолиси шахсий хўжаликлари бўлганликлари сабабли, ўзларини ўзлари озиқ-овқат маҳсулотлари билан таъминлашар эдилар. Ишлаб чиқаришнинг ривожланиши билан қишлоқ хўжалиги пайдо бўлди ва ривожланди ҳамда бу соҳада аҳолининг катта қисми ўзларига иш жойлари топишди. Ҳозирги кунда озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқаришда ушбу маҳсулотларга ишлаш бериш ва тайёрлашдагига қараганда камроқ кишилар банд. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, мамлакатни озиқ-овқат маҳсулотлари билан таъминлаш соҳаси билан у ёки бу кўринишда боғлиқ бўлган олимлар, юристлар, ҳисоблаш техникаси бўйича мутахассислар сони фермерлар сонига тенгдир. Бошқа соҳаларни кўрсак, ҳозирги кунда айрим хизматлар, масалан, кинотеатрларда бадиий фильмларни кўриш видеомагнитофонлар ёрдамида хонадонларга кўчгандир. Шу вақтнинг ўзида анъанавий уй юмушлари, болаларга қараб туриш, овқат тайёрлаш, хоналарни тозалаш пуллик хизматларга айланди.
Маркетинг ташкилотларига атроф муҳитнинг жорий ҳолати ва ундаги мавжуд бўлган тенденциялар тўғрисидаги тизимли ва ўз вақтидаги ахборотлар зарур бўлади. Ушбу ахборотларни олиш учун муҳитни ўрганиш бўйича махсус тадқиқотлар ўтказилади. Ушбу мақсадда, масалан, олий раҳбарлар томонидан қарор қабул қилишда ишлатиладиган фирманинг ички ахборотлари, ҳамда истеъмолчиларнинг жорий ва прогнозлаштириладиган ресурслари билан боғлиқ бўлган ташқи омиллар таҳлил қилинади. Аниқ прогноз қилиб бўлмаган ҳолларда, кўпчилик компаниялар сценарийлар тузишади ва улар ёрдамида келгуси ривожланиш вариантлари таққосланади ва шунга мувофиқ режалар тузилади.
8.3.Ўрганиладиган ресурслар ёки ахборотни қайта ишлаш Супермаркетларга ташриф буюрганда кўплаб харидорлар сотиш полкаларига кўз югуртиришиб, товарларни олишади ва этикеткаларни таққослашишади ҳамда дўконда дақиқалар эмас балки соатларни ўтказишаётганликларини кўриш мумкин. Ушбу ҳолат харидорларда яна бир ресурс борлигини исботлайди ва бу ресурсни товарлар ва хизматларни харид қилиш учун сарфлаётганликларини тасдиқлайди. Бу ресурс ўрганиладиган ресурс ёки ахборотни қайта ишлаш деб номланади.
Ўрганиладиган ресурслар ахборотларни қайта ишлаш бўйича турли хил ҳаракатларни бажариш учун зарур бўлган ақлий қобилият ҳисобланади. Истеъмолчиларнинг ана шу ресурслари учун сотувчилар уларнинг пуллари ва вақти сингари курашишади. Сотувчилар харидорларнинг эътиборларини жалб қилишлари лозим, бироқ ҳозирги бозор муносабатлари шароитида эса ушбу масала оддий масала ҳисобланмайди.
Қобилият – чекланган ресурс ҳисобланади. Маълум вақт давомида биз маълум бир миқдордаги ахборотларни қайта ишлашимиз мумкин. Қобилият одатда ахборотларнинг порцияси яъни бир вақтда қайта ишланиши мумкин бўлган бир неча ахборот турлари ҳажми билан ўлчанади. Ахборот манбаига кўра қобилият тўрт-бешдан етти порциягача ўзгариши мумкин ва бу ҳолат етарли даражада юқори кўрсаткич ҳисобланади.
Билиш қобилиятининг тақсимланиши эътибор деб аталади. Эътибор икки ҳолат билан тавсифланади: йўналиши ва жадаллиги. Йўналиш – эътибор қаратилган томондир. Истеъмолчилар ҳар қандай аниқ вақт давомида мавжуд бўлган ички ва ташқи таъсирларни қайта ишлай олмасликлари сабабли, уларга ушбу чекланган ресурсни танлаш асосида тақсимлашларига тўғри келади. Айрим таъсирларга эътибор берилади, айримларига эса эътибор берилмайди.
Эътиборлилик маълум бир йўналишда жамланган эътиборнинг миқдори бўлиб ҳисобланади. Эътиборни бошқа ўзанга йўналтиришдан олдин, истеъмолчилар таъсир этувчини билиш учун сарфлайдиган эътиборларига тенг бўлган эътиборни сарфлашади.
