Фалсафий антропология -инсон ҳакидаги таълимот

• Теоцентризм нуқтаи назаридан инсоннинг
• моҳиятини англаб етиш,

• МАСАЛАН:

• Қадимги юнон файла-
• суфлари ёки кейинги
• материалистик фалса-
• фий концепциялардаги
• каби оқилона фикрлаш
• йўли билан эмас, бал-
• ки Муқаддас Китобда
• таърифланган ваҳий-
• лар ёрдамида амалга
• оширилади. Бу ваҳий-
• ларни фақат Инжил ақи-
• даларига эътиқод қи-
• лиш орқали тушуниб
• етиш мумкин.

• Теоцентризм нуқтаи на-
• заридан эътиқод нури-
• дан чароғон бўлган ақл
• дунёдаги илоҳий тар-
• тибнинг таркибий қис-
• ми саналган ва «Худо-
• нинг тимсоли» сифа-
• тида амал қиладиган
• инсоннинг ўзини эмас,
• балки унинг баъзи бир
• жиҳатларинигина аниқ-
• лашга ёрдам беради.

• француз файласуфи ва теологи
• П.Т. де Шарден (1881-1955).

• «Инсон, у узоқ вақт ўйлаганидек, дунёнинг статик маркази эмас, балки эволюциянинг ўзига ва чўққиси бўлиб, бу анча гўзалроқдир», деб қайд этади

• Фалсафанингикки ярим
• минг йиллик тарихи
• мобайнида инсонга
• жуда кўп таърифлар
• ва тавсифлар берил-
• ди, у кўп сонли сино-
• нимлар орттирдики,
• фалсафий таҳлилнинг
• бошқа
• бирон-бир объектида
• бундай ҳолга дуч
• келиш мушкул. Зеро,
• фалсафа тарихида инсон:

• «ақлли мавжудот»

• «сиёсий ҳайвон»

• «ўзликни англаш
• қобилиятига эга
• мавжудот»

• “маънавий ва
• эркин мавжудот» ва
• ҳоказолар
• сифатида талқин
• қилинган”

• «меҳнат қуроллари
• ясовчи ҳайвон»

• «ҳаётнинг сохта
• қадами»

• «табиат гултожи»

• «ҳаётнинг боши
• берк кўчаси»

• Инсоннинг пайдо бўлишига олиб келган табиатнинг қонуний
• ривожланишиғоясидан келиб чиқади. Бунда инсон жонсиз,
• кейинчалик эса – жонли модданинг табиий эволюцияси
• маҳсули сифатида қаралади. Мазкур концепция 1859 йилда
• инсон келиб чиқишининг табиий-илмий талқинига асос бўлган
• Ч.Дарвиннинг «Ҳайвон ва ўсимлик турларининг
• келиб чиқиши ҳақида» деб номланган машҳур
• асарини эълон қилган эволюцион назариясига
• таянади ва ҳозирги вақтда молекуляр биология
• ва ген инженерияси соҳасида эришилган энг
• сўнгги ютуқлар таъсирида ўз шакл-шамойилини
• сезиларли даражада ўзгартириб, аксарият олимлар
• учун уларнинг илмий фаолиятида ўзига хос дастуриламал
• бўлиб хизмат қилмоқда.

• ИНСОННИНГ КЕЛИБ ЧИҚИШИ
• ҲАҚИДАГИ БИРИНЧИ ЁНДАШУВ

• Бу ерда инсон нафақат турли томонлардан таҳлил қилинди,
• балки унинг ижтимоий, табиий ва космик жараёнлар билан
• ўзаро алоқалари ҳам ўрганилди.

• Шундай қилиб, фалсафанинг онтология, гносеология, этика, эстетика
• каби бўлимлари билан бир қаторда, инсон ҳақидаги билимлар
• соҳаси аста-секин шаклланиб борди.

• Бундай даврларда фалсафада инсоннинг моҳияти, унинг бурчи,
• вазифаси ва юз бераётган воқеалар учун жавобгарлиги
• ҳақидаги азалий масалаларга бўлган қизиқиш яна кучайган.

• Инсонни қуршаган табиат ҳақида билимлар тўпланиши
• ва уларнинг ривожланишига қараб, одамзотнинг ўз-ўзига бўлган
• қизиқиши ҳам кучайиб борди, инсонборлиғининг бу соҳадаги
• тадқиқотлар учун янада кенгроқ имкониятлар яратувчи янги ва
• янги ўзига хос хусусиятлари аниқланди.

• ИНСОНГА ФАЛСАФА НУҚТАИ НАЗАРИДАН ЁНДАШУВ

• Экстравертив ёндашув инсонга назар ташлаш,
• унинг
• моҳиятини таҳлили қилиш гўёки «сиртдан»
• амалга ошириладики, бунинг натижасида диққат
• марказидан унинг ижтимоий ва табиий
• моҳияти ўрин олади; тегишли мўлжалларга
• мувофиқ инсоннинг Худо, космос,
• универсум ва шу кабилар билан
• алоқаси таҳлил қилинади.

• ШАРҚ ФАЛСАФАСИДА ИНСОН

• «Идеал муносабатлар қонуни»га одамлар ўртасида, оила, жамият,
• давлатда риоя қилиш инсон ҳаётининг муҳим маъноси ҳисобланади;

• Бошқача айтганда, инсон ўз шахсий ҳаётини доим жамият равнақи,
• камолоти билан ўлчаши лозим, хусусан, у кейинчалик оила ва
• давлатни такомиллаштиришга ҳаракат қилиш учун ўзини
• камол топтириши лозим.

• Қадимги Шарқ, хусусан Хитой фалсафий тизимлари асосан социо-
•