Fakulteti qanegeligi 3-kurs

Juwmaqlaw
Bizge ma'lim, spektakl jaratiliwinda tiykarg'i derek oyessa esaplanadi yaki basqasha aytqanimizda, spektakldin' dramatikaliq tiykari pyessa bolip esaplanadi. Rejissyor spektakldi saxnalastirg'anda tayar derek - puessag'a mu'ra'ja'a't etedi ha'm saxnalastiriw processin baslaydi. Bunin' menen spektakl saxnalastiriw ju'da' an'sat eken, degen pikirden jiraqtamiz, spektakldi saxnalastiriwdin' o'zine ta'n quramali ta'repleri bar. Masaliq bayram ha'm ilajlardi saxnalastiriwda bolsa, tayar tayar dramatikaliq derek joq. O'tkeriletug'in orin da'stu'rli emes, onda shiraqlar, dekoraciyalar, xullasi, hesh qanday saxna bezekleri joq. Tek g'ana rejissyordin' joqari sho'lkemlerden yamasa basshilardan usli ilajdi o'tkeriw haqqındag'ı < zakazi >, yag'niy buyirtpasi bar, bolg'ani.
Rejissyor bolsa bul << tapsirma>> ni ko'rkem - o'ner da'rejesine ko'terip, uliwmaliq bir spektakl qalpine keltiriw za'ru'r boladi. Nege endi spektakl qa'lpinde degen orinli soraw payda boladi. Spektakl boliw ushin onin' tamsi, ideyasi, janri qarama - qarsiliqlar waqiyalar qatari kompoziciyaliq du'zilisi ( prolog, tu'yin, qarama - qarsiliqlar, sheshim ) joqari maqseti, hullasi, dramaturgiyanin' barliq komponentlerdin' qatnasiwin ta'miynlew lazim. Zamanagóy bayramlardi sho'lkemlestiriwde de tap usi sha'rtlerge itibarli boliw za'ru'r. Bayram ha'm tamashalar rejissuarindag'i en' qiyin process ilajdi birden - bir tema sizig'ina bag'darlaw bopip esaplanadi. Usi temag'a say dereklerdi izlew, saxna, yag'niy ilaj o'tkeriletug'in orinda bezew, qatnasiwshilardi jiynaw, waziypalardi tu'sindiriw ha'm repiticiyani baslawdan aldin scenariy rejissyordin' qolimda boliwi tiyis.
Misal keltiretug'in bolsaq, B.Sayfullaevqa Jizzal walayatinda o'tkeriletug'in G'arezsizlik bayramin o'tkiziw haqqinda usinis tu'skende ol « tamasha qay jerde o'tkeriledi? » degen sorawdi berdi. Tamasha ko'l boyinda o'tkeriletug'inlig'in esitkennen son' orindi u'yreniw ushin ol ko'l boyina baradi. Ol jerde a'piwayi ko'l ha'm tereklerden basqa hesh na'rse joq edi. Ko'l boyinda saxna sharayatin jaratiw, ko'l a'tirapin bezew, tamashago'y ushin orin tayarlaw, ko'pirdi ko'rkem bezetiw ha'm basqa processler rejissyorg'a ne degen qiyin mashqalalardi ku'tip turg'aninan da'lalat berip turatug'in edi. Sonda rejissyor su'wretshi ha'm scenaristti ilaj o'tkeriletug'in orindi u'yreniw ushin usinis etedi. Sol jerdin' o'zinde - aq waziypalar bo'listiriledi.( biz bul temag'a « su'wretshi menen kelisimli » bo'limine ja'ne qaytamiz).
Rejissyor B.Sayfullaev scenariy haqqinda so'z etip, oni 3 taypag'a ajiratadi, yag'niy:
1. A'piwayi scenariy, bar materiallardin' izbe - izligi belgilenip, basqariwshi baylanistiriwshi bolip xizmet etedi.
2.Jiyma scenariy, yag'niy ha'r tu'rli scenariylardan paydalanilg'an materiallardan paydalang'an halda jaziladi.
3.Original scenariy, bunda tamashago'y ko'z aldina o'zi ku'tpegen ha'r tu'rli o'zgerislerge, sezimlerge dus keledi ha'm na'tiyjede ol zerikpeydi. Ilajdag'i estetikaliq zawiq aladi dep tu'sindiriledi.
Rasinda da, bayramlarimiz ko'p. Barliq orinlardi bayramlar ha'r tu'rli ko'lemlerde o'tkeriledi. Tamashago'ydi ko'z aldina o'zi a'rman etken shart - sharayatlardi jaratiw, qiyalindag'i ruwxiy kemshilikti toliqtiriw scenaristke u'lken juwapkershilikti ju'kleydi. Origin scenariy jaratiw barliq scenaristlerdin' qolinan kelebermeydi.Onin' ushin scenaristtin' du'nyaliq ko'z qarasi ken', da'rejesi ku'ta' ku'shli ha'm joqari da'rejede boliwi tiyis.