Fakulteti qanegeligi 3-kurs

I.Bap. Ssenariy ha'mde ma'deniy ilajlar haqqinda uliwma tu'sinik
Materiallıq ilajlar milliy qa'diriyatlar, da'stu'rler, u'rip - a'detler tiykarında payda bolg'an bolıp, ha'rbir adamdı miyir-sahawatli, miyir-aqıbetli bolıwına shaqırıq etedi, jer júzinde turaqlılıq, birshilik ha'm tatıwlıq tábiyatın oyatadı, xalqlaming ma'deniyatların o'z-ara birlestiredi, bayitadi, insanlardin' milleti, tili hám dininen qaramastan, xalqlami bir-birine jaqınlastıradı. Ssenariy jaratılıwında bolsa bunı esapqa alıw za'ru'rli bolıp tabıladı. O'zbekstanda ma'deniyat ha'm kórkem óner salasın ja'ne de rawajlandırıw boyınsha ju'da' ko'p hu'jjetler islep shig'ilg'an. Atap aytqanda, Respublikamız Prezidenti Sh.Mirziyoyevtin' “Mádeniyat ha'm sport salasında basqarıw sistemasın ja'ne de jetilistiriw ilajları tuwrısında”g'i 2017-jıl 15-fevral daǵı Pármanına tiykarınan, ma'deniyat ha'm sport salasındag'i basqarıw sistemasın jetilistiriw, usı tarawda O'zbekstan xalqinin' bay hám ayriqsha ma'deniyatı, kórkem o'neri ha'm dóretiwshilikti jáne de rawajlandırıwdı támiyinlewge jo'neltirilgen ma'mleket siyasatın a'melge asırıw natiyjeliligin tupten ko'teriw, xalıq kem' qatlamları arasında ma'nawiy - etikalıq ka'malg'a jetken ha'm saw turmıs ta'rizine umtılıwdı kúsheytiw maqset etip alıng'an. Usı pa'rmanda ma'deniyat mákemeleri, atap aytqanda, teatrlar, ma'deniyat ha'm xalıq dem alıw orayları, ma'deniyat ha'm dem alıw bag'ları, muzeyler hám de tag'ı basqa ma'deniy-ag'artıwshılıq sho'lkemlerdin' materiallıq-texnikalıq bazasın bekkemlew, olardin' iskerlik natiyjeliligin asırıw, ma'nawiy jetik, intellektuallıq ba'rka'mal hám joqarı ma'deniyatlı shaxslardı tárbiyalaw jumısında bul mekemeler mu'mkinshiliklerinen ja'ne de tolıq paydalanıw ma'selelerine bo'lek itibar qaratılg'an. Bunda en' tiykarg'ı ma'sele - “milliy materiallıq ha'm ma'nawiy miyraslarimizdi saqlap - a'lpeshlew ha'm bayıtıw, ko'rkem o'ner ha'm ko'rkem tarawdi ha'r ta'repleme rawajlandırıw, xalıqtın' ma'nawiy-etikalıq hám materiallıq dárejesin jáne de asırıwdı xoshametlew, onı milliy ha'm ja'ha'n ma'deniyatının': en' jaqsı u'lgileri menen tanıstırıw boyınsha sistemalı sharalardı a'melge asırıw, xalıqtın' ken' qatlamı, a'sirese, jaslar sana-sezimine ja'ne kewilinde g'arezsizlik ideyasına, joqarı ruwxıylıq ha'm adamgershilik da'stu'rlerine sadıqlıq sezimleri ja'ne de tereń túbirotishi, radikalizm hám ekstremizmdey jat ideyalarg'a qarsı immunitetti bekkemlew, ja'miyettiiń o'sip kiyatirg'an intellektuallıq, estetik h'm materiallıq mu'tajliklerin ta'miynlewge jo'neltirilgen materiallıq - g'alabalıq ilajlar o'tkeriw boyınsha isleme shólkemlestiriw” ge za'ru'rli u'stin ma'sele retinde qarawımız kerek bolıp tabıladı.
Materiallıq ilajlardı sho'lkemlestiriw, onın' dramatik deregin jaratıw, onın' insan ta'rbiyasında tutqan ro'li ma'seleleri ju'da' ko'p izertlewshilerdi o'zine tartqan. Jáhán jámiyetshiligi tájiriybeleri ha'm aldın'g'ı texnologiyalarının' da bul tarawdı rawajlandırıwg'a qosqan u'lesi u'lken. Atap aytqanda, ma'deniy-ag'artıwshılıq jumıslar dramaturgiyasi boyınsha D. Genkin, A. Konovich, L. A. Chechyotin, S. K. Barisov hám taǵı bir qatar ilimpazlardin' jumısların mısal etip keltiriwimiz mu'mkin. Sonin' menen birge, Aydar Muhammaddıń “Ssenariynavislik uqıpi” (T., 2009 ), v. Bahadırovning “Zamanago'y bayramlar rejissurasi ma'seleleri” (T., 2013), B. Sayfullayev hám J. Mamatqosimov teń avtorlıg'inda jaratılg'an “Aktyorlıq uqıpi'' (T., 2012), F. Ahmedov. “Ǵalabalıq bayramlar rejissurasi tiykarlari”. T.: “Baylanısshı”. 2008.), Ol. Qarabayevning “Materiallıq ilajlar”, T., 2000) ha'm basqalar ta'repinen jaratılǵan oqıw qóllanba ha'm sabaqlıqlarda da ilajlar dramaturgiyasi, yaǵnıy ssenariysin jaratıw ma'seleleri máselelerine itibar qaratganlar. Jaslar ta'rbiyasında materiallıq ilajlardin'o'zi za'ru'rli bolıp tabıladı. Jaslami milliy hám ulıwma insanıylıq qádiriyatlarǵa salıstırg'anda hu'rmet ruwxında ha'm etika qaǵıydaları tiykarında ta'rbiyalaw, jetkinshekte turmısqa qatan' isenim ha'm qarawdı, mentalitetimizge jat bolǵan zıyanlı ta'sir ha'm ag'islarg'a qarsı tura alıw qábiletin rawajlandırıw barlıq pedagoglar ha'm materiallıq ruwxiy jumıslar qaniygelerinin' tiykarǵı u'stin turatug'ın wazıypalardan esaplanadı. Sol ta'repten de materiallıq ilajlardı sho'lkemlestiriw, onın' dramaturgiyasin jaratıwda ta'rbiyalıq a"hmiyetke iye bolg'an dereklerdi qollay alıw, ol jag'dayda a'dep, etika, ja'miyet rawajlanıwı, insanlardi bilimli, ilmli qılıw, ruwxıylıq menen qurallandırıw, ka'mil insandı ta'rbiyalawg'a qaratılǵan wazıypalar aktuallig'in jog'altpaydı. Usı oqıw qollanbada materiallıq ilajlardı hasası ssenariy ekenligi, mámleketimizde jańasha munasebetlerdin' rawajlanıwı, ilajlar dramaturgiyasinin' tu'rli usıl qurilip atırg'an materiallıq ilajlardin' insan oylawına ta'siri ha'm jámiyet rawajlanıwına u'les qosıwdag'ı áhmiyetin analiz etiw maqset etip qoyılg'an. Sonın' menen birge, materiallıq ilajlar dramaturgiyasinin' tiykarg'i komponentlerin, ilajda qollanılatug'ın ta'sirli qurallar, hu'jjetler ha'm faktlar menen islewdin' ayriqshalıg'ı, ilajlarda qollanılatug'ın inssenirovkalar, obrazlılıq, bir so'z benen aytqanda, materiallıq ilajlardı sho'lkemlestiriwdegi birinshi qádem bolǵan ssenariyning a'meldegi atqarıwı (saxnalastırıw, do'retiwshilik ha'm shólkemlestirilgen jumıslar ) processlerindegi mashqalalardi sheshiw bul pa'ndi mazmunı ha'm maqseti quraydı.