F. S. Meliboyeva tabiiy geografik jarayonlar

Karstlangan yoriqlar. Ushbu karst xosilalari suv ta'sirida yengil eruvchan tog' jinslari (korbonatli, sulfatli, xloridli) bo'ylab yuzaga kelgan tektonik darzlarning karstlanishi tufayli yuzaga keladi. Ular ba'zan bir necha o'n sm dan 1 m hatto undan ham kengaygan xolatda uchraydi. Karstlangan yoriqlarning chuqurligi vertikal tarzda bir necha metrdan 50 m gacha bo'lgan o'lchamlarni tashkil etadi. Karstlangan yoriqlarning geomorfologik tuzilishi o'ta murakkab, egri-bugri bo'lishi bilan birgalikda ba'an juda sodda to'g'ri chiziq shaklida ham rivojlanishi mumkin. Ko'pgina holatlarda karstlangan yoriqlar o'tib bo'lmas darajadagi tor yo'llar tarzida tugallanadi.
Karst quduqlar. Gidrologik oqimning gidorlogik oqimga aylanish jarayonida, suvning xarakati natijasida shakklanadigan vertikal tarzda rivojlangan karst bo'shliqlari. Ularning kirish qismi tabiatda karst vodiylari, karst daxanalarining tubida joylashganligi uchun infolyuatsiya o'choqlari tarzida namoyon bo'ladi.
Karst quduqlarining chuqurligi bir necha metrdan 10-15 m gacha bo'lgan xolatda kuzatiladi. Karst quduqlarining quyi qismi o'tib bo'lmas darajadagi tor, turli o'lchamdagi tog' jinsi bo'lkalari bilan qoplangan holda, devorlari bo'ylab esa, karralangan tektonik yoriqlar kuzatiladi. Karst quduqlari chuqurlasha borib, karst shatalari tarzida namoyon bo'ladi. Demak karst shaxtalari, karst quduqlaridan chuqurligi orqali farqlanib turadi.
Karst shaxtalari. Karst shaxtalarining chuqurligi u rivojlanayotgan litologik qatlamning qalinligi bilan chambarchas bog'liq holda rivojlanadi. Masalan, Boysuntog' tizmasinitashkil etuvchi U3 davriga xos oxaktosh qatlamlarining qalinligi 300 m dan oshadi. SHu boisdan ushbu yotqiziqlar bo'ylab yuzaga kelgan karst qudug'ining chuqurligi tik, vertikal holatda rivojlangan bo'lib, ushbu karst ichidan keyin karst shaxtasining yo'ligi g'arbiy yo'nalish bo'ylab subgorizantal holatda rivojlanadi va yirik yer osti yo'li bilan tugallanadi. Lekin ushbu sartlar muallifning 1985 yili dalada olib borgan tadqiqotlariga ko'ra yo'lak osti ko'lidan keyin, yer osti daryosi tarzida rivojlanadi va 8 km g'arbda joylashgan Machaydaryo havzasida yuzaga kelgan yirik g'ordan Xo'jan Mayxona ota bulog'i tarzida yer yuzasiga chiqadi.