Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

Бошқарув услублари 
Бошқарувнинг 
либерал 
(илтифотли) 
услуби 
Бошқарувнинг 
демократик 
(бамаслаҳат) 
услуби 
Бошқарувнинг 
авторитар 
(директив) 
услуби 
16.11-расм.  Бошқарувнинг асосий услублари 

---

341 
16.4. Таълим муассасасининг бошқарув органлари 
Ўқувчи - талабалар ва педагогик (ёрдамчи) ходимларни бирлаштирган 
давлат (нодавлат) таълим муассасаси жамоаси ўз вазифасини ота-оналар (улар 
ўрнини босувчи шахслар), маҳалла қўмиталари, кенг жамоатчилик билан мус-
таҳкам ҳамкорликда олиб боради. Таълим муассасасини бошқариш жамоанинг 
ўзини-ўзи бошқариш ва яккабошчилик тамойили асосида Таълим муассасаси 
кенгаши (педагогик кенгаши) томонидан тасдиқланадиган ва маҳаллий ҳоки-
мият, бошқарув органларида рўйхатдан ўтказиладиган ўз Уставига мувофиқ 
амалга оширилади. 
Таълим муассасасининг ўқув-тарбия жараёнига ва кундалик фаолиятига 
бевосита раҳбарликни ректор / директор амалга оширади. У тажрибали, қоби-
лиятли мутахассислар орасидан жамоа фикрини ҳисобга олган ҳолда тегишли 
таълим турини бошқаришнинг юқори органлари томонидан тайинланади. 
Ҳар бир таълим турига мансуб таълим муассасалари ўзига хос мақсади, 
вазифалари, таълим-тарбия мазмуни (давлат таълим стандартлари, давлат та-
лаблари, ўқув режалари, ўқув дастурлари, дарслик ва ўқув қўлланмалари), 
шакллари, методлари, воситалари ва бошқарув шакллари бўйича бир-биридан 
фарқланади, айни пайтда, умумий мақсадлари ва изчиллиги билан ўзаро узвий 
боғлиқ бўлади. Шу нуқтаи назардан ўқув-тарбия жараёнларининг ташкил эти-
лиши ва бошқарилиши ҳам ўзига хос тарзда олиб борилади. Масалан, ўқув йи-
ли умумтаълим муассасаларида 2 сентябрдан келгуси йилнинг 25 майига қадар 
давом этса ва тўртта чоракка бўлинса, олий таълим муассасаларида июнь ойи-
нинг охирига қадар давом этади ва икки семестрга бўлинади; машғулотлар 
давомийлиги эса мос равишда 45 ва 80 дақиқадан иборат бўлади ва ҳ.к. 
Қуйида умумтаълим мактабларини бошқариш тўғрисида фикр юри-
тилади. 
Умумтаълим мактабига бевосита раҳбарлик тегишли халқ таълими бош-
қарув органи томонидан тайинланган директор томонидан амалга оширила-
ди. Директор ўз ўринбосарлари билан биргаликда таълим муассасасининг 
ташкилий-ҳуқуқий, ўқув-тарбиявий, маънавий-маърифий ва молиявий-хўжа-
лик фаолиятининг ташкил этилишига бевосита масъул ҳисобланади ва ҳар чо-
ракда камида бир марта ўз фаолияти тўғрисидаги ҳисоботни тегишли фуқаро-
лар йиғинига тақдим этиб боради. 
Умумтаълим мактабини бошқариш демократия, ошкоралик ҳамда ўз-
ўзини бошқариш тамойиллари асосила амалга оширилади. Мактаб директори
ўзига юклатилган вазифаларни ўринбосарлари ва мактабнинг педагогик, мето-
дик ҳамда кузатув кенгашлари билан мустаҳкам ҳамкорликда амалга оширади.