Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

Таълим муассасасини бошқариш тамойиллари (16.8-расм):
 
Таълим муассасасини бошқариш тамойиллари 
1 
Педагогик тизимлар бошқаруви-
ни демократлаштириш ва ин-
сонпарварлаштириш тамойили 
5 
Тизимлилик ва яхлитлик тамо-
йили 
2 
Яккабошчилик ва кенгашиш-
нинг бирлиги тамойили 
6 
Педагогик тизимларни бошқа-
ришда ахборотлар объективли-
ги ва тўлиқлиги тамойили 
3 
Ҳуқуқлар, мажбуриятлар ва жа-
вобгарликни оқилона бирикти-
риш тамойили 
7 
Кадрларни танлаш ва жой-жо-
йига қўйиш тамойили 
4 
Илмийлик тамойили 
 
16.8-расм. Таълим муассасасини бошқариш тамойиллари
1) педагогик тизимлар бошқарувини демократлаштириш ва инсон-
парварлаштириш тамойили – мактаб раҳбарларини сайлашда, педагогик 
кадрларни танлашда танловли сайловлар ва контракт тизимини жорий этиш – 
мактаб ҳаётида демократик ибтидонинг яққол кўринишидир.

---

336 
Мактаб бошқарувидаги ошкоралик ахборотлар очиқлиги ва ҳаммабоп-
лигига асосланади, чунки ҳар бир ўқитувчи мактаб ишлари ва муаммоларини 
яхши билсагина, уларга бефарқ бўлмайди. Мактаб маъмурияти ва кенгаши-
нинг мунтазам равишда мактаб ходимлари ва жамоатчиликка ҳисобот бериши, 
ўқитувчилар ва ўқувчиларнинг ҳисоботлар муҳокамасида иштирок этиши ва 
мактаб ҳаётидаги муаммоларга ўз нуқтаи назарини билдириши – мактабни 
демократлаштириш ва инсонпарварлаштириш йўлидаги муҳим қадамлардир.
2) яккабошчилик ва кенгашишнинг бирлиги тамойили – таълим муас-
сасасини бошқариш асосан иккита тамойилга асосланади: бир-бирини тўлди-
риб, ягона бошқарув тизимини яратадиган яккабошчилик (маъмурият – дирек-
тор, унинг ўринбосарлари, тузилмавий бўлинмалар раҳбарлари ва ш.к.) ва кен-
гашиш (умуммактаб конференцияси, умумий йиғилиш, педагогик кенгаш, 
хилма-хил комиссиялар, қўмиталар ва ш.к.). Ушбу тамойилга амал қилиш 
бошқарувдаги субъективлик ва авторитарликни бартараф этишга имкон бера-
ди; 
3) ҳуқуқлар, мажбуриятлар ва жавобгарликни оқилона бириктириш
тамойили – бошқарувда ушбу тамойилга амал қилиш бўйсуниш соҳаларини
пухта аниқлаш, таълим муассасаси жамоаси ҳар бир аъзосининг ҳуқуқ ва маж-
буриятлари доирасини аниқ белгилаб берадиган лавозим тавсифларини ва 
уларнинг ўз вазифаларини бажармаганлиги ёки сифатли бажармаганлиги учун 
жавобгарлиги чегараларини пухта ишлаб чиқиш йўли билан амалга оширила-
ди: 
4) илмийлик тамойили – бошқарувга тавсиялар, назариялар, концеп-
циялар ва ш.к. кўринишида тақдим этилган илмий тадқиқотларнинг синовдан 
ўтган натижаларига асосланиб амалга ошириладиган тамойил;
5) тизимлилик ва яхлитлик тамойили – мактабни бошқаришга тизим-
ли ёндашиш раҳбарларни мактаб тўғрисида аниқ тасаввурга эга бўлишга ун-
дайдики, биринчидан, бошқарув тизимининг таркибий қисмлари ва улар ўрта-
сидаги алоқа ва муносабатларни аниқлашга, иккинчидан, бошқарув тузилма-
сининг мавжудлигини тизимнинг иккинчи муҳим белгиси деб ҳисоблашга, 
учинчидан, айрим таркибий қисмларнинг хусусиятларига қараб ўзгармайди-
ган янги, интегратив хусусиятлар пайдо бўлишига, уларнинг барқарорлиги эса 
тизимнинг яхлитлигини белгилашга, тўртинчидан, тизимнинг ташқи муҳит 
билан ўзаро муносабатларини аниқлашга имкон беради;
6) педагогик тизимларни бошқаришда ахборотлар объективлиги ва