Evolyusion jarayonning o’rganish metodlari. T. I.: «uch parallel uslubi», morfologik, embriologik va paleontologik usullar, biogeografik va sistematik usul, genetik, molekulyar biologik va immunologik usullar

4 Odam evolyusiyasi. T.I.: antropoevolyusiya, harakatlantiruvchi omillar, antropogenez bosqichlari.
5 Takson uchun xos bo’lgan asosiy xususiyatlar. T.I.: diagnoz, rang-daraja, hajm Takson uchun uchta xususiyat xos:
1.Diagnoz-bir taksonni boshqa taksondan farqlovchi belgi-xususiyatlar yig’indisi. Belgilar esa organizmlarga nisbatan monotetik (shu taksonga kiruvchi organizmlar uchun bir xil) va politetik (taksonda belgining turlicha ko’rinishlari mavjud) bo’ladi.
2.Daraja(rang)-ya’ni-taksonlarning ierarxik qatordagi o’rni. Darajaning taksonomik kategoriyadan farqi shundaki, daraja sifatida konkret taksonning o’rni tushuniladi. Kategoriya sifatida esa ierarxik tizimning bir bosqichi yoki darajaga kiruvchi barcha taksonlar yig’indisi tushuniladi. Kategoriya abstrakt termin, takson esa real zoologik obyektdir. Masalan Syrphidae oilasi so’z birikmasidagi “Syrphidae” so’zi - shu taksonning nomini, “oilasi” so’zi esa uning darajasini bildiradi.
3.Hajm-taksonga kiruvchi kichik taksonlar soni. Ba’za ikkita har xil takson bitta nom bilan ataladi. Bunday hollarda ikkala taksondan qaysi biri nazarda tutilayotganligini anglatish uchun, takson nomidan keyin s.l. va s.str. (sensu strict-tor ma’noda ya’ni kichik taksonni anglatadi, sensu lato-keng ma’noda ya’ni yirik taksonni anglatadi)qo’shimchalari qo’shib yoziladi.
Ma’lum bir darajadagi takson boshqa pastroq darajadagi bitta yoki bir necha taksonni o’ziga birlashtirishi mumkin. Agar taksonga o’zidan bir darajaga pastdagi taksonlardan faqat bittasi mansub bo’lsa, bunday takson monotipik takson deyiladi. Agar taksonga o’zidan bir darajaga pastdagi taksonlardan bir nechtasi (ikkita va undan ortiq) mansub bo’lsa bunday takson politipik takson deyiladi.


Variant 3
1 Filogenetik daraxt tushunchasi. T.I.: hayot daraxti, filogenetik sistematika, filogenetik daraxt tuzish qoidalari. . Organizmlarning qarindoshligini aniqlash bo’yicha tadqiqotlar natijasida ko’plab filogenetik daraxtlar taklif etildi. Shulardan biri Ernst Gekkelning filogenetik daraxtidir . Guruhlarning evolyusion tarixi filogeniya, uning sxematik ifodasi esa-filogenetik daraxt yoki kladogramma deb ataladi. Albatta, filogenetik daraxt ilmiy faraz (gipoteza) hisoblanadi, va har doim tekshiriladi va o’zgartiriladi. Lekin, filogenetik daraxt evolyusiyaning umumiy sxemasini aks ettiradi Turlar yoki turlar guruhlari orasidagi munosabatlarni aniqlashda kladistik usullarning qo’llanilishi dixotomik shoxlangan iyerarxik sxema (chizma) - filogenetik daraxt tuzish imkonini beradi. Bu chizmaning iyerarxik tavsifi turlarni yirikroq birliklarga, ularni esa yanada kattaroq birliklarga birlashtirilishini anglatadi. . Iyerarxik chizma oddiy jadvalni eslatadigan filogenetik sistema shaklida ham ifodalanishi mumkin: