XX аср сўнггида кечган замонавий цивилизацион жараёнлар этномаданият динамикасини тубдан ўзгартириб юборди ва бунинг натижасида дунё бўйича кенг расм бўлган оммавий маданиятлар шаклланди деб айтиш мумкин. Оммавий маданият жамиятдаги барча қатламлар ҳамда этник гуруҳларда тарқалиш шартлари билан бирга ўзига хос механизмни ҳам яратган деб айтиш мумкин. Айнан шу сабабли оммавий маданият-маданиятдаги умумдунёвий хусусиятлар - китоблар, фильмлар, радио ва телевидение, кийим-кечаклар, рақс, спорт ва шу кабиларни яратиш имкониятлари пайдо бўлган. Оммавий маданият ялпи саводсизликни бартараф этиш, алоҳида худудларнинг маданий изоляциясини бартараф этишда муҳим аҳамиятга эга. Лекин ўз навбатида шуни ҳам алоҳида таъкидлаб ўтиш жоизки, ҳатто оммавий маданиятда ҳам этник маданиятдан кириб келган этник хусусиятларни учратиш мумкин.
Шубҳасиз, оммавий маданиятнинг шахсни пассив шакллантириши билан боғлиқ қарама-қарши жиҳатлари ҳам мавжуд.
Дунё маданияти. Оммавий маданиятгина замонавий дунёвий маданият-шаҳар типидаги европа маданиятининг ҳар бир ҳудудга хос миллий хусусиятлари билан уйғунлашган кўринишлари мажмуига айланди. У доимо миллий маданиятлар (кийим-бошлар элементлари-пончо, сомбреро; озиқ-овқатлар – дунё миқёсида хитой ресторанларининг ёйилиши; шампан виноси; адабиётлар-бугунги кунда бутун дунё бўйича Осиё, Африка, Лотин Америка муаллифларининг асарларини севиб ўқимоқдалар; санъат ва шу кабилар)ни маълум маънода оммавийлаштириб боради.
Замонавий жамиятда амалда соф этник маданиятларни деярли учратиш амри маҳол. Ҳозирда ҳар бир маданиятда этник жиҳатдан нейтрал (умумдунёвий) ва этник хусусиятлар билан безатилган маданиятларни учратиш мумкин. Агар бундан 10-20 йиллар аввал дунё халқларини умумжаҳон маданиятига (аввало турмуш-тарзида) қўшиш жараёни авж олган бўлса, бугунги кунга келиб онгли тарзда хар бир халқ ўз анъанавий моддий ва маънавий маданиятини сақлашга қаратилган бир қатор тадбирларни амалга оширмоқда. Бу маданиятнинг марказида турган - муносабатлар стереотипи, маънавий қадриятларда ёрқин намоён бўлади.
Америкалик машҳур антрополог Боас ер шаридаги хар ма да ниятлар тараққиёти борасида маданий плюрализм принципига амал қилган ва у хар бир маданият ўзига хос ривожланиш йўлига эга деб ҳисоблайди. Баоснинг ёзишича, хар бир маданиятни тарихий кўриниш шакли тарзида англаш мумкин. Она заминдаги хар бир маданият доимий тараққиётда бўлиб келади ва уларнинг ривожланиш босқичлари токи ҳозирги кунгача давом этиб келаётган жараёндир. Шу боис айрим олдинги тадқиқотчилар томонидан илгари сурилган примитив маданиятларнинг турғунлиги тўғрисидаги қарашлар ҳаётдаги мавжуд фактларга тўғри келмайди. Чунки хар қандай турғун деб ҳисобланган маданиятда ҳам ривожланиб бораётган урф-одатлар ва кўринишларни учратиш мумкин. Машҳур антрополог олимнинг таъкидлашича, қайсидир бир ҳинду қабиласининг маданияти ривожланган Европа халқлари маданиятидан-да мураккаброқ кўринишга эга. Одатда улар уларнинг бири ёзма адабий меросга эга бўлса иккинчисида бундай кўриниш мавжуд эмас. Шубҳасиз бу маданиятлараро ўзаро фарқдан ўзга нарса эмас.
Баос маданиятни тадқиқ қилишда турли-туман уруғлар ва халқлар маданиятларини ўрганишда яхлит бир тизимли концепция ва умумий назария қўллаш мумкин эмас деган муҳим ғояни илгари сурган. У «биз бутун инсоният маданияти тараққиётини умумий қонуниятларини яратишдан аввал локал маданиятларнинг ривожланиш жараёнини тўлиқ англаб етмоғимиз зарур»-деб ёзган эди. Шу боис Баос бутун умри давомида гарчи бу фаннинг асосий мақсади бўлмаса-да маълум бир тарихий-географик минтақадаги маълум бир маданият этнологиясини хар томонлама мукаммал ўрганишга ундаган.
Баоснинг фикрича, маданият инсонларни вояга етиш жараёнида ўзлаштирадиган ва ўзларининг маданий хусусияти деб этироф этадиган муносабатлари йиғиндисидир. Қолаверса унинг фикрича, бизнинг тилимиз, билимимиз, этиқодимиз ва ҳатто бизнинг эҳтиросларимиз ҳам бизга тегишли бўлган жамоавий ҳаётимизни ва халқ тарихини тўлиқ англатмаслигини этнологик маълумотлар тасдиқлайд. Шундай қилиб, Баоснинг мулоҳазалари ижтимоий детерминизм принципларига асосланган бўлиб, хар бир маданиятни ички хусусиятларидан, унинг узатувчиларини тадқиқ қилиш орқали намоён бўлади деган ғоя асосига қурилган эди. Маданиятлар орасидаги фарқлар ёки ўхшаш хусусиятлар уларнинг географик жойлашуви ёинки табиий шароитига боғлиқ бўлган. Қолаверса маданиятлар ривожланишининг маълум босқичидаги ўхшашликлар ёки фарқли хусусиятлар маданий фарқлар келгусида ҳам сақланиб қолади деган хулосани англатмайди. Умуман олганда ушбу мулоҳазаларнинг аксарияти кейинги давр этнологияси учун асос бўлган.
Америка ҳиндулари орасида узоқ муддат дала тадқиқотлари олиб борган Баос хар бир маданият кўринишини умумий маданият контексти, яъни унинг бир қисми тарзда тушунмоқ керак деган хулосага келган. Айнан Баос маданиятни яхлит ўзаро ички тузилмаларнинг боғлиқлигидан ташкил топган бир тизим тарзида тадқиқ қилиш борасидаги дастлабки тадқиқотларга асос солган. Бир маданиятдан иккинчи маданиятга ўзлаштирилган элементлар механик жараённи англатмайди ва маданий алоқаларнинг беихтиёр натижаси маҳсули эмас.
